Παραοικονομία θεωρείται το μέρος της οικονομίας (συναλλαγές) που υπάρχει αλλά δεν περιλαμβάνεται στα στοιχεία του κράτους π.χ. εισοδήματα που δεν δηλώνονται και επομένως δεν φορολογούνται. Τις προάλλες έγινε ζήτημα για το ακριβές ποσό των ανείσπραχτων φόρων, αλλά δεν έγινε οποιαδήποτε αναφορά σε παραοικονομία με αδήλωτες εισπράξεις και εισοδήματα. Αν λοιπόν υπάρχει παραοικονομία με εισοδήματα που δεν δηλώνονται, πόσο είναι το μέγεθος αυτής της φοροδιαφυγής και πως διορθώνεται;
Επιστημονικές μελέτες εκτιμούν ότι το μέγεθος της παραοικονομίας από το 1960 μέχρι πρόσφατα αυξήθηκε κατά 93% (σχεδόν διπλασιάστηκε) και το μέγεθος είναι γύρω στο 9% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). Με απλά λόγια, μερικά δις ευρώ δεν δηλώνονται και ούτε φορολογούνται με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Και πρόκειται για μεγάλο ποσό συγκρινόμενο με τα ανείσπραχτα του Φόρου Εισοδήματος που έγινε ο θόρυβος.
Σε σχέση με τη συμμόρφωση, τα πράγματα είναι απλά. Το πρώτο βήμα για πληρωμή της φορολογίας είναι όπως το πρώτο βήμα για σεβασμό του κώδικα οδικής κυκλοφορίας. Με δεδομένη την παραοικονομία και φοροδιαφυγή, δύο παράγοντες είναι καθοριστικοί:
α) το ενδεχόμενο να καταγγελθεί ο παραβάτης και
β) η ποινή που θα του επιβληθεί εφόσον καταγγελθεί.
Προφανώς, για δεκαετίες επικρατεί ένα σύστημα όπου επαγγελματικές ομάδες μπορούν να φοροδιαφεύγουν επειδή το ενδεχόμενο να εντοπιστούν είναι απομακρυσμένο και η ποινή στην περίπτωση που εντοπιστούν χαμηλή ώστε να «αξίζει» το ρίσκο. Ενώ θα έπρεπε να ισχύει το αντίθετο. Εξίσου απλό όμως είναι και το ερώτημα για το τι εμποδίζει για δεκαετίες την διαμόρφωση ενός νομοτεχνικού πλαισίου που να καταπολεμά αποτελεσματικά την παραοικονομία. Σε πρόσφατη έκθεση της η Ε.Ε. για το φορολογικό σύστημα της Κύπρου, διαπιστώνει μερικούς αριθμούς που έμμεσα δακτυλοδείχνουν το πρόβλημα. Η Κύπρος έχει το 2ο ψηλότερο ποσοστό έμμεσων φόρων στην Ε.Ε. Από το σύνολο της φορολογίας, το 43.6% είναι από έμμεσους φόρους (φόροι από τις συναλλαγές που είναι πιο δύσκολο να αποκρυφτούν). Η Φορολόγηση Εισοδημάτων Προσώπων είναι στο 3,9% ως ποσοστό του ΑΕΠ που μας κατατάσσει στην 23η θέση. Η απόκρυψη προσωπικών εισοδημάτων είναι προφανώς μια εξήγηση για την παρατηρούμενη διάσταση.
Η κοινή λογική προτάσσει ότι το πρώτο βήμα απαιτεί εποπτεία με σκοπό τη συμμόρφωση (ώστε δύσκολα να διαφεύγει κάποιος) και αποτρεπτικές ποινές (ώστε να τιμωρείται παραδειγματικά). Επειδή πιθανόν να προβληθεί το γνωστό, πως μια τέτοιου είδους πολιτική συμμόρφωσης απαιτεί «ένα φοροτεχνικό για κάθε επιχείρηση», που εξυπακούει τεράστιο κόστος, επισημαίνω το εξής που κάθε αρμόδιος παραδέχεται. Στο σύγχρονο κόσμο της τεχνολογίας, της τεχνογνωσίας και των βάσεων δεδομένων, τέτοια δικαιολογία προβάλλεται μάλλον για συγκάλυψη των παραβατών. Ομολογουμένως, στη σύγχρονη εποχή δεν πείθει και λειτουργεί για παρεμπόδιση αποτελεσματικής πολιτικής.
Από καθαρά πολιτικής άποψης, το πρώτο βήμα είναι απλό, αλλά δεν είναι εύκολο διότι απαιτεί σύγκρουση με περιχαρακωμένα συμφέρονται δεκαετιών. Συγκεκριμένα, σημαίνει βελτίωση του νομοτεχνικού πλαισίου σε θέματα φοροδιαφυγής (και φοροαποφυγής), πράγμα που προϋποθέτει πολιτική βούληση για τολμηρά βήματα και σύγκρουση με τους προνομιούχους δεκαετιών που είναι ομάδες πολιτικής πίεσης με διασυνδέσεις στην εξουσία. Και δεν εννοώ μόνο την εκάστοτε Κυβέρνηση, όσο τις κρατικές θέσεις όπου λαμβάνονται αποφάσεις. Κάπου εκεί εμποδίζεται η λήψη ουσιαστικών μέτρων όσο καλές προθέσεις και να υπάρχουν από κάποιους. Και φυσικά, αυτός που εμποδίζει το πρώτο βήμα δεν είναι οι καθαρίστριες και οι κλητήρες αλλά ομάδες με πολιτική δύναμη και επηρεασμό στην εξουσία.
Κώστας Μαυρίδης mavrides@ucy.ac.cy
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου