Πολιτική και Οικονομία

Η μεγάλη τρύπα του τραπεζικού τομέα της Κύπρου εξαιτίας της έκθεσης στα ελλαδικά ομόλογα και στην οικονομία γενικότερα, ήταν διαπίστωση που διάφοροι διεθνείς οίκοι υποδείκνυαν για πάνω από δύο περίπου χρόνια. Στις κατά καιρούς εκθέσεις τους κατέγραφαν τον τεράστιο κίνδυνο για ζημιές του τραπεζικού τομέα με συνακόλουθες ανυπολόγιστες επιπτώσεις στο σύνολο της κυπριακής οικονομίας. Επιπλέον, στις εκθέσεις καταγραφόταν ξεχωριστά η συνεχής διάβρωση των δημόσιων οικονομικών (κρατικών  δειχτών) της Κύπρου, με την αλληλοσύνδεση των δύο. Οι δύο αυτές διαπιστώσεις περιλαμβάνονταν στις εκθέσεις τους, τις οποίες αρμόδιοι, εποπτικά όργανα και διοικήσεις τραπεζών γνώριζαν. Όποιος επικεντρώνεται στο ένα μόνο, όποτε αυτό βολεύει πολιτικά, μπορεί να σκοράρει πρόσκαιρα, αλλά όπως αποδείχτηκε, είναι θέμα χρόνου να επισυμβεί η αδυσώπητη πραγματικότητα.

Φυσικά, οι διοικήσεις των τραπεζών που ενεπλάκησαν σε δραστηριότητες ανάληψης κινδύνου (κερδοσκοπίας) τις οποίες βάφτισαν «διασπορά κινδύνου» φέρουν την πρώτιστη ευθύνη. Η αγορά ομολόγων στο Χρηματιστήριο σε τιμή 50% κάτω από την κανονική, δείχνει πως δεν πρόκειται για διασπορά (μείωση) αλλά για ανάληψη κινδύνου. Η δε τοποθέτηση εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ σε τέτοιες κερδοσκοπικές κινήσεις, γινόταν καθώς οι υφιστάμενες επενδύσεις σε παρόμοια ομόλογα συσσώρευαν τεράστιες ζημιές λόγω ακριβώς του δραματικά αυξανόμενου κινδύνου τους. Η εμμονή μιας διοίκησης στην ανάληψη ρίσκου (ώστε να αποκομίσει τεράστια μπόνους σε περίπτωση κερδών) που συχνά καταλήγει σε ζημιές, κανονικά αφορά τους μετόχους της τράπεζας, εφόσον το κράτος δεν εμπλέκεται. Μόνο που εδώ κρίθηκε αναγκαία η κρατική στήριξη για μεταφορά των ζημιών στον φορολογούμενο. Παρεμπιπτόντως, από την αρχή της χρονιάς η συγκεκριμένη τράπεζα με εμπιστευτικές επιστολές της ζητούσε κρατική παρέμβαση για να ανταπεξέλθει ενώ δημόσια διαβεβαίωνε ότι «το πρόβλημα είναι διαχειρίσιμο για την τράπεζα»… Μια έρευνα θα φανερώσει πολλά!  

Όταν αναπόφευκτα αποκαλύφθηκε το τεράστιο πρόβλημα, η πολιτική ενεπλάκη ενεργά στην οικονομία. Η κρατική παρέμβαση σε τέτοιου είδους ακραίες καταστάσεις, γίνεται κάτω από αδιαπραγμάτευτες προϋποθέσεις και μόνο στην περίπτωση που το κόστος στον φορολογούμενο από κατάρρευση της τράπεζας υπερτερεί του κόστους της κρατικής στήριξης. Και το ξεκαθαρίζουμε. Η απουσία στήριξης (δηλ. η μη κρατική παρέμβαση)  μιας τράπεζας, δεν εξυπακούει κατ΄ανάγκην κατάρρευση της τράπεζας. Υπάρχουν πολλού είδους διευθετήσεις –χωρίς άμεση κρατική στήριξη– που δυνατόν να διασφαλίζουν την λειτουργία π.χ. εξαγορά από άλλη τράπεζα, συγχώνευση κ.ά. Τέτοιες διευθετήσεις δεν «φορτώνουν» στον φορολογούμενο τις ζημιές και αφήνουν τους κανόνες της αγοράς να λειτουργήσουν για τιμωρία της διοίκησης, για περικοπές. Στην προκειμένη περίπτωση, προέκυψε παρέμβαση και στη συνέχεια επικράτησε μια περίεργη  «πειθαρχία» σιωπής από εκείνους που για χρόνια υπερασπίζονταν κατά τα άλλα θεωρητικά την οικονομία της αγοράς και κατατρόπωναν το κράτος. Επιπρόσθετα, κάποιοι αρμόδιοι προέβαλαν εκ των υστέρων αιτιολόγηση ότι «τα κρατικά ομόλογα θεωρητικά δεν έχουν κίνδυνο». Μόνο που και πάλι υπάρχει η αδυσώπητη πραγματικότητα, όσο και να επικαλούνται θεωρίες.
Σε περίπτωση κρατικής στήριξης (ως έσχατης επιλογής κατόπιν εξαντλητικής μελέτης όλων των εναλλακτικών επιλογών), πέραν της αυτονόητης παραδειγματικής τιμωρίας της ανίκανης και ενδεχομένως νομικά εκτεθειμένης διοίκησης, η παρέμβαση γίνεται με τρόπο  που διασφαλίζεται ο πάτος. Εν ολίγοις, αν τα πράγματα χειροτερέψουν, ο φορολογούμενος δεν θα φορτωθεί άλλο κόστος. Στην προκειμένη περίπτωση αυτό παραγνωρίστηκε και κρίθηκε σημαντικό να διασφαλιστεί το αντίθετο: αν τα πράγματα πάνε καλά στα επόμενα 5 χρόνια, το κράτος θα μπορεί να εξέλθει με κάποιο κέρδος. Και ΤΩΡΑ γίνεται λόγος για προσφυγή στον μηχανισμό στήριξης των τραπεζών! 

Aπό την μια η μολυσμένη από το κομματικό συμφέρον πολιτική συμπεριφορά και από την άλλη θεωρίες ντυμένες ως «επιστήμη» που όμως δεν αφορούν την πραγματικότητα, δεν αφήνουν καθαρό ορίζοντα στον απλό κόσμο για να κρίνει.  Εν τω μεταξύ, η  τεράστια τρύπα ζημιών φορτώθηκε στον φορολογούμενο χωρίς ποτέ να διασφαλιστεί ο πάτος και χωρίς να επιβληθεί παραδειγματική τιμωρία στην διοίκηση.

Κώστας Μαυρίδης                 mavrides@ucy.ac.cy