Μνημόνιο και Δημόσιο Συμφέρον

Το φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας (self-fulfilling prophecy) είναι καλά εμπεδωμένο στην επιστήμη της οικονομίας (και όχι μόνο). Οι αντιλήψεις που επικρατούν σήμερα για μια μελλοντική έκβαση/κατάσταση, διαμορφώνουν την ενδιάμεση συμπεριφορά, ώστε στο τέλος, να επαληθεύονται οι αντιλήψεις ανεξαρτήτως της πραγματικότητας. Έτσι, η επιβίωση μιας τράπεζας που σήμερα είναι φερέγγυα, εξαρτάται από τις αντιλήψεις των καταθετών. Η τράπεζα, όσο φερέγγυα και νάναι, δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε μαζική απόσυρση καταθέσεων. Εξάλλου, οι καταθέσεις εντός μιας τράπεζας είναι συνήθως διάρκειας μέχρι ένα χρόνο και σε μεγάλο ποσοστό παραχωρούνται από την τράπεζα υπό μορφήν χορηγήσεων, δανείων και άλλων πιστώσεων σε πελάτες. Έτσι ενεργεί μια υγιής τράπεζα που όμως είναι εκτεθειμένη σε τέτοιου είδους κίνδυνο.

Για αντιμετώπιση ενός κινδύνου τραπεζικής αποσταθεροποίησης με επίκεντρο τις καταθέσεις, υπάρχουν καθιερωμένα εργαλεία που όμως είναι ανύπαρκτα για την Κύπρο. Η Ευρωζώνη  δεν επιτρέπει στην Κεντρική Τράπεζα να λειτουργεί ως δανειστής έσχατης προσφυγής (lender of last resort) που τόσο χρειάζεται η Κύπρος. Αυτή την «απροστάτευτη» Κύπρο λόγω αδυναμίας της ίδιας της Ευρωζώνης, υπάρχουν εκείνοι (εταίροι και άλλοι), που απαιτούν εξωφρενικά πράγματα, μέχρι κούρεμα καταθέσεων (που δεν έγινε ξανά και δεν έχει την παραμικρή επιστημονική στήριξη). Γνωρίζουν όμως ότι η συντήρηση τέτοιας απειλής αρκεί για να λειτουργήσει το φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Η απειλή «εκδιώκει» τις τραπεζικές καταθέσεις εκτός Κύπρου και συντρίβει την προοπτική ανάπτυξης. Δεν υπάρχει καν η απαιτούμενη αλληλεγγύη λόγω εσωτερικής αδυναμίας της Ευρωζώνης, αλλά ωμός εκβιασμός. Εάν αυτό είναι το μνημόνιο, ούτε βιώσιμο είναι, ούτε το τελευταίο. Ούτε θα αποκαθιστά την σταθερότητα και εμπιστοσύνη.  Αλλά, θα εγκλωβίσει μέχρι και τα έσοδα του φυσικού αερίου και το εθνικό πρόβλημα σε έναν κατήφορο δίχως τέλος εις βάρος της Κύπρου. Φυσικά, αυτοί οι σχεδιασμοί δεν αναγράφονται σε επίσημα έγγραφα που να δείχνουν τις πραγματικές επιδιώξεις.

Μπροστά σε αυτές τις φοβερές αντιξοότητες, πρέπει να επικρατήσει το δημόσιο συμφέρον. Ούτε το συμφέρον των τραπεζών, των επιχειρηματιών, των ημικρατικών  ή άλλης ομάδας εντός.  Ούτε των εκβιαστών μας. Η Κύπρος επιζητεί αξιοπιστία και σταθερότητα και μας προσφέρουν οικονομική και πολιτική συντριβή. Πρέπει πάση θυσία να μεθοδευτεί άλλο σχέδιο απέναντι στο μνημόνιο και που θα βασίζεται στην ευκαιρία αιώνων, το φυσικό αέριο. Η  άντληση ρωσικού δανείου με αντάλλαγμα ρωσική εμπλοκή σε θέματα ασφάλειας και άλλα που την ενδιαφέρουν πρέπει να επιδιωχθεί. Η Ρωσία επιθυμεί σοβαρή συμμετοχή στον ενεργειακό κόμβο (που η Κύπρος σχεδιάζει), ώστε να έχει ρόλο στην διαμόρφωση της προσφοράς και τιμής του φυσικού αερίου, με σκοπό να διατηρήσει την πλεονεκτική θέση που σήμερα κατέχει έναντι της Ευρώπης. Σε συνδυασμό με ρωσικό  δάνειο-γέφυρα,  η προπώληση φυσικού αερίου πρέπει να μελετηθεί επαρκώς. Άλλωστε, μια εναλλακτική επιλογή, πιθανόν να συνετίσει τους εκβιαστές.

Επικράτηση του δημόσιου συμφέροντος εξυπακούει πως προέχει η  κοινωνία, πέραν από ιδιωτικό ή πολιτικό συμφέρον οποιουδήποτε. Οι δυσβάσταχτες αντιξοότητες επιβάλλουν αξιολόγηση κάθε πρότασης (ή συνδυασμού τους) για έξοδο από την κρίση, αξιολογώντας τις  επικρατούσες συνθήκες και τις εκάστοτε επιλογές. Συγκεκριμένα, το δημόσιο συμφέρον απαιτεί σοβαρή μελέτη οποιασδήποτε εφικτής λύσης που δυνατόν να είναι καλύτερη από ένα μνημόνιο που ξεπουλά εθνικό πλούτο (π.χ. ημικρατικούς οργανισμούς σε τέτοιο αντίξοο περιβάλλον) και κυρίως θα υποθηκεύει στην φτώχεια το οικονομικό μέλλον γενεών με απροσδιόριστες επιπτώσεις στο εθνικό πρόβλημα. Δεν μπορεί μερικοί βολεμένοι με μεγάλα εισοδήματα να εμμένουν σε θεωρίες που φτωχοποιούν τους υπόλοιπους μέσω ιδιωτικοποιήσεων αλλά όχι τους ίδιους. Το μνημόνιο αξίζει εάν αυτό υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Ο Πρόεδρος πρέπει να ασκήσει στην πράξη την πυγμή του όπως προσδοκεί η κοινωνία και όπως περίφημα το έθεσε ο Καζαντζάκης στην Ασκητική του: " Η πιο ιερή στιγμή της θεωρίας είναι η  πράξη.»   

Κώστας Μαυρίδης - Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής     mavrides@ucy.ac.cy