Τι προέχει ως δημόσιο συμφέρον;

Στην Κύπρο η επιδημία της αβεβαιότητας από την οποία πάσχει κάθε τραπεζικό σύστημα, έγινε στο πλαίσιο της διακηρυγμένης επίσημης διαχείρισης με τα γνωστά αποτελέσματα. Δυστυχώς για μήνες, συγκεκριμένες αποφάσεις σε κρίσιμα οικονομικά ζητήματα λαμβάνονται χωρίς εκ των προτέρων επιστημονική βάσανο. Η εκ των υστέρων επιστρατευμένη στήριξη φανερώνει το χάσμα ανάμεσα στη λήψη αποφάσεων πολιτικής και στους βασικούς κανόνες της οικονομίας της αγοράς. Άλλωστε, φαινόμενα υποταγής της επιστήμης στην πολιτική συμβαίνουν παντού.

Δεν υιοθετούμε ότι κάθε πολιτική απόφαση υπηρετεί μικροκομματικά συμφέροντα και σκοπιμότητες. Αλλά καλό θα ήταν να τεκμηριωθεί γιατί η συντονισμένη παρέμβαση της πολιτείας για μείωση των καταθετικών επιτοκίων (μείωση του κόστους των τραπεζών) αποτελεί το πρώτιστο ζητούμενο στο χρόνο που λήφθηκε και γιατί αυτό επέβαλλε το δημόσιο συμφέρον; Γιατί προείχε εκείνο που εφαρμόστηκε και δεν έγινε παρέμβαση για μείωση των δανειστικών επιτοκίων; Γιατί το σενάριο αποδοχής κουρέματος εγγυημένων  καταθέσεων «αποκαθιστούσε την εμπιστοσύνη», αντί -εν ανάγκη- άλλης επιλογής π.χ. επικέντρωση του κουρέματος στις μη-εγγυημένες καταθέσεις με διεύρυνση της βάσης, αναλογικά σ΄ όλο το τραπεζικό σύστημα για να εξευρεθεί το απαιτούμενο ποσό; Υπάρχει επαρκής επιστημονική τεκμηρίωση για όλα αυτά;

Ορισμένες φορές η υποταγή της επιστήμης είναι έκδηλη. Για παράδειγμα, όποτε  προβάλλουμε διάφορες προτάσεις και επιλογές (σχεδόν κάθε φορά που είμαστε ενώπιον κομβικού σημείου), η αντίθεση είναι η εξής: «Μπορεί πριν χρόνια ή μήνες να υπήρχαν επιλογές. Μπορεί σε μερικούς μήνες να υπάρχουν αλλά σήμερα δεν υπάρχει άλλη επιλογή». Και κάθε φορά, η … «μοναδική επιλογή» είναι εκείνη που η πολιτική εξουσία έχει ήδη αποφασίσει (ή της επιβλήθηκε). Φυσικά, είναι κατανοητό για έναν τραπεζίτη να λειτουργεί επιλεκτικά παραγνωρίζοντας βασικούς νόμους της οικονομίας, εμμένοντας ότι μια καταρρέουσα τράπεζα πρέπει να διασώζεται από τον φορολογούμενο. Αυτό επιβάλλει το ιδιωτικό του συμφέρον. Ωστόσο, είναι αδιανόητο που τέτοιες θεωρίες προβάλλονται και από άλλους ως επιστημονικές θέσεις χωρίς να τεκμηριωθεί πως αυτό υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και όχι το ιδιωτικό.

Άλλες φορές η υποταγή είναι έμμεση. Η έλλειψη εχέγγυου για την ασφάλεια των καταθέσεων  προκαλεί εκροή καταθέσεων από το τραπεζικό σύστημα με τους αποταμιευτές να επιδιώκουν ορθολογιστικά να προστατευτούν. Η εκροή δεν προκύπτει λόγω πεσμένης ψυχολογίας όπως υποδεικνύει η επικρατούσα κυπριακή … «ψυχολογική σχολή σκέψης». Δυστυχώς, τέτοιο σκεπτικό χρησιμοποιείται για να στηριχτούν πολιτικές απόψεις/θέσεις που όμως καταλήγουν σε ανόητα συμπεράσματα π.χ. προβάλλεται ότι «το κούρεμα ασφαλισμένων καταθέσεων δεν ήταν κούρεμα αλλά φορολογικό τέλος και έτσι θα το αποδέχονταν οι καταθέτες». Εάν έτσι έχουν τα πράγματα, γιατί δεν ονόμασαν «φορολογικό τέλος» (!) και το κούρεμα πάνω από €100.000 για να είναι όλα εντάξει; 

Το πιο κάτω είναι ΕΝΑ δείγμα του σκεπτικού προτάσεων (υποβλήθηκαν) για ορθολογιστική διαχείριση. Σήμερα, υπάρχει σημαντική εκροή καταθέσεων η οποία παραμένει εκτός τραπεζικού συστήματος (θυρίδες, κρυψώνες κ.ά.) που μειώνει την ρευστότητα με φοβερές επιπτώσεις, μέχρι και κίνδυνο φαινομένου ντόμινο. Σημαντικός αριθμός  δανειοληπτών (π.χ. με στεγαστικά δάνεια) έχουν οι ίδιοι την δυνατότητα ή μέσω συγγενών τους για αποπληρωμή μέρους του δανείου τους, εάν δοθεί επαρκές κίνητρο π.χ. με προπληρωμή μέχρι 10%, θα διαγράφεται άλλο τόσο ή 5%. Αρκετά μετρητά, χωρίς κίνδυνο κουρέματος θα επιστρέψουν στο τραπεζικό σύστημα. Θα μπορούσε επίσης αυτή η προπληρωμή δανείου να επιτραπεί και με μεταφορά κατάθεσης του δανειολήπτη ή άλλου προσώπου, από την οποιαδήποτε τράπεζα. Δεν δημιουργούνται προβλήματα (δεν απαιτούνται νέες καταθέσεις, ούτε αυξάνονται οι οφειλές της τράπεζας), αλλά προοπτικές ομαλότητας, δυνατότητα μείωσης της δόσης και διά του ανταγωνισμού προσδοκίες για περισσότερα οφέλη. Ωστόσο, απαιτείται πολιτική βούληση πέρα από θεωρίες και πολιτικές διακηρύξεις, που θέτει όντως το δημόσιο συμφέρον πάνω από το όποιο ιδιωτικό. Φυσικά, η κριτική είναι καλή φτάνει να προτείνει κάτι καλύτερο.

Κώστας Μαυρίδης  - Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής -  mavrides@ucy.ac.cy