Οικονομία: από τη θεωρία στην πράξη

Παρεμβάσεις στην ελεύθερη οικονομία αιτιολογούνται σε καταστάσεις όπου το ιδιωτικό συμφέρον μέσω ιδιωτικών συναλλαγών (π.χ. ανάμεσα στις τράπεζες και τους καταθέτες ή δανειολήπτες), δεν ενσωματώνει το συνολικό κόστος στην κοινωνία. Στην παρούσα φάση, η κυπριακή κοινωνία είναι συνολικά εκτεθειμένη σε ένα συστημικό ρίσκο που πηγάζει από το τραπεζικό σύστημα. Χωρίς εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα, σταθεροποίηση της οικονομίας δεν προκύπτει. Από την άλλη, όσο πιο γρήγορα σταθεροποιηθεί ο τραπεζικός τομέας, τόσο πιο γρήγορα θα επωφεληθεί η οικονομία. Και αποτελεί τεράστιο κίνδυνο να ευχόμαστε απλά «τα πράγματα να κυλήσουν ομαλά», την στιγμή που μια επιδείνωση της κατάστασης σε μια τράπεζα θα έχει φοβερές επιπτώσεις στο σύνολο των επιχειρήσεων, της κοινωνίας και του κράτους, ακόμη και σε όσους δεν έχουν σχέση με τράπεζες.

Εδώ και καιρό επιμένουμε σε συγκεκριμένες ρεαλιστικές προτάσεις στο εφικτό πλαίσιο που οριοθετείται από τις οικονομικές και νομικές παραμέτρους. Αντί της υφιστάμενης παθητικής στάσης και αντί να συζητάμε ανέφικτες προτάσεις που δεν θα γίνουν (π.χ. να εγγυηθεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τις καταθέσεις στην Κύπρο), ας επικεντρωθούμε στο εφικτό και επιστημονικά ορθό. Παρεμπιπτόντως, η χρονική μετάθεση της μαζικής εκποίησης  ακινήτων (π.χ. από δύο σε τρία χρόνια)  δεν αλλάζει την λειτουργία της αγοράς. Μια μετάθεση θα έχει αποτέλεσμα την συντριβή στις τιμές των ακινήτων από ΤΩΡΑ, διογκώνοντας τα προβληματικά δάνεια. Για να περιοριστεί αυτό, απαιτείται άλλη διαχείριση, στην βάση επιστημονικού ορθολογισμού.   

Στην πραγματικότητα, ούτε οι τράπεζες ούτε το κράτος μπορεί να εγγυηθούν πρακτικά τις καταθέσεις για να επιστρέψουν εντός του τραπεζικού συστήματος τα κεφάλαια που σήμερα επιλέγουν να μένουν εκτός τραπεζών ή επιδιώκουν έξοδο εκτός Κύπρου. Μπορούμε όμως να στοχεύσουμε στην αύξηση της ρευστότητας προς το τραπεζικό σύστημα παρακάμπτοντας τους φόβους. Άλλωστε, η σοβαρή έλλειψη ρευστότητας δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο που αυτοτροφοδοτείται ώστε καθένας επιδιώκει να προστατευτεί διατηρώντας μετρητά εκτός του τραπεζικού συστήματος, πράγμα που αφαιρεί από τις τράπεζες τη δυνατότητα να δανείζουν (σπρώχνοντας τις σε ψηλά δανειστικά επιτόκια για να διατηρούν έσοδα). Η κατάσταση «στραγγαλίζει» τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά (με το ψηλότερο ποσοστό δανεισμού στην Ε.Ε.) και ο φαύλος κύκλος προεκτείνεται με αύξηση της ανεργίας που καθιστά αδύνατη την αποπληρωμή των δανείων και μειώνει τις εισπράξεις από  φορολογίες για το κράτος, το οποίο από την άλλη, πληρώνει μεγαλύτερα ποσά στα επιδόματα.    

Προτείναμε μέτρα εφικτά που εξαρτώνται από τα χέρια μας και έχουν ορθολογιστικό στόχο την αλλαγή των προσδοκιών προς το καλύτερο, χωρίς αποδυνάμωση του τραπεζικού συστήματος.

Η δραστική μείωση των δανειστικών επιτοκίων ταυτόχρονα με τα καταθετικά και η καθοριστική σημασία ενός Διαμεσολαβητή με ουσιαστικό ρόλο που θα μειώσει τις εκποιήσεις, είναι μέτρα για τα οποία επιχειρηματολογούμε προ καιρού. Άλλο μέτρο που τέθηκε σε ανώτατο επίπεδο έγκαιρα από τον Ιούλιο  2013, με στόχο την επιστροφή κεφαλαίων στο τραπεζικό σύστημα είναι η ΠΡΟΠΛΗΡΩΜΗ μέρους των δανείων (με κατάργηση των χρεώσεων που σήμερα υφίστανται και είναι εν πολλοίς καταχρηστικές και παράνομες). Η προπληρωμή προϋποθέτει κίνητρο προς τον δανειολήπτη π.χ. μείωση της δόσης ή απάλειψης τόκων για 2 χρόνια. Το μόνο αρνητικό είναι η απώλεια εσόδων από την τράπεζα η οποία ωστόσο θα έχει πλέον μετρητά να δανείσει για να ανακτήσει το όποιο διαφυγέν έσοδο. Αλλά, τα θετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη είναι συντριπτικά, κάποια άμεσα και άλλα μακροπρόθεσμα π.χ. αύξηση ρευστότητας που θα καταλήξει σε ενδυνάμωση της τραπεζικής σταθεροποίησης, ανταγωνισμό με πίεση στα δανειστικά επιτόκια, διοχέτευση χρημάτων σε παραγωγικές επιχειρήσεις με διατήρηση θέσεων εργασίας ή και αύξηση κ.ά.    

Επαναλαμβάνω ότι οι συνθήκες επιβάλλουν ανάληψη πρωτοβουλιών με ορθολογιστικές και ισορροπημένες προτάσεις πριν συσσωρευτούν τεράστια προβλήματα και είναι αργά, όπως εξελίχθηκε δυστυχώς το θέμα με τα επιτόκια και τον Διαμεσολαβητή. Αυτό φανερώνει δυστυχώς και ποιος συνεχίζει να κάνει κουμάντο στο κυπριακό πολιτικό σύστημα εξουσίας.

Κώστας Μαυρίδης - mavrides@ucy.ac.cy