ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ 28ης Οκτωβρίου 1940

-         Εκκλησία Αγίου Γεωργίου Αγλαντζιάς, Κυριακή 28 Οκτ 2012 -  

Ήταν πικρό το χάραμα της 28ης Οκτωβρίου του 1940 (πριν ακριβώς 72 χρόνια). Οι σειρήνες με το ουρλιαχτό τους ανακοίνωναν στο Πανελλήνιο ότι η φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι με τελεσίγραφό της ζητούσε από τον πρωθυπουργό της Ελλάδας να της

παραχωρήσει τμήματα του εδάφους της.  Η απάντηση ήταν ένα λακωνικό μα περίτρανο «ΟΧΙ», που ο Ελληνικός λαός σύσσωμος φώναξε μυριόστομα μέσα στην τότε φτώχεια του. Αλλά, με χαμόγελο, ενθουσιασμό και αυταπάρνηση. Και είχαν οι παππούδες μας… Ναι, ήταν παππούδες και γιαγιάδες μας αφού πρόκειται για πρόσφατο μέρος της ιστορίας μας και σχεδόν όλοι τους τελείως αγράμματοι, αλλά είχαν τα όνειρα τους όπως κάθε άνθρωπος. Όμως, μπροστά στο αυτονόητο εθνικό χρέος, επέλεξαν να επιβεβαιώσουν στην πράξη ότι ήσαν φορείς ελληνικής παιδείας. Εκείνο το ΟΧΙ με τις φοβερές του συνέπειες, ήταν θέμα παιδείας. Παιδείας ελληνικής που θέτει στην κορυφή αξίες πανανθρώπινες και αμόλυντες. Ελευθερία. Αξιοπρέπεια. Αυταπάρνηση. Αρετές της ψυχής ενάντια στην ύλη. Και αυτό δεν έχει να κάνει με τα πτυχία και μεταπτυχιακά που αφθονούν στις μέρες μας, παιδείας με την βαθύτερη και ουσιαστική έννοια που συνθέτει το είναι μας, την ψυχή, την ταυτότητά μας. Την ιστορική μας συνείδηση. Εκείνο το ΟΧΙ, ήταν η επιβεβαίωση της Ιστορίας. Ήταν η σφραγίδα ότι αυτό το έθνος επιβιώνει ενόσω κρατάει ολοζώντανες αξίες ενάντια στην εγκόσμια δύναμη της βίας και ισχύος. Αυτό το έθνος έχει ψυχή που παραμένει αναλλοίωτη ανά τους αιώνες και ως πυξίδα καθοδηγεί την πορεία μας στα μεγάλα σταυροδρόμια.

Τα παιδιά της πατρίδας μας ανάμεσα σε χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες ρίχνονται στον πόλεμο. Ούτε ο βαρύς χειμώνας, ούτε η δύναμη του ισχυρού αντιπάλου, ούτε κι αυτός ο θάνατος ανακόπτουν την ορμή τους. Από εκείνο το πρωινό της 28ης Οκτωβρίου του 1940, αρχίζει η απογείωση της ελληνικής ψυχής και η νίκη φτερουγίζει πάνω από τα ελληνικά όπλα από τις πρώτες μέρες. Δεν έμεινε γωνιά της γης με Έλληνες που το «ΟΧΙ» να μην δονήσει την καρδιά με αγαλλίαση.

Τα παιδιά της Ελλάδος πολεμάνε πάνω στις χιονοσκέπαστες κορφές των βουνών της Πίνδου. Κορυτσά, Μοσχόπολη, Πόγραδετς, Πρεμετή, Άγιοι Σαράντα, Δελβίνο, Αργυρόκαστρο. Αέρα με την λόγχη και την ψυχή. Ως την ηρωική Χειμάρα καθώς πλέον η  Βόρειος Ήπειρος ολόκληρη αναπνέει αέρα ελευθερίας. Και η προέλασή σταματά με την κατάληψη της Κλεισούρας στις 10 Ιανουαρίου 1941.

Στα μετώπισθεν, ένας ολόκληρος άμαχος πληθυσμός, ένας λαός στρατευμένος ΑΥΤΟΒΟΥΛΑ κάνει το παν για να βοηθήσει και να στηρίξει υλικά τα παιδιά του στο μέτωπο. Δεν υπήρχαν τότε φυγοστρατίες και δείπνα με τους καταχτητές. Και οι γυναίκες ήταν εκεί μπροστά, να μεταφέρουν πολεμοφόδια και τροφή σε μέρη δύσβατα μέσα στα κακοτράχυλα βουνά της Πίνδου, εκεί που τα μουλάρια έπεφταν ανήμπορα να συνεχίσουν από το πυκνό χιόνι, το παγερό κρύο και την πείνα. Η μαχόμενη Ελλάδα δηλώνει το παρόν της, από τα βουνά και την στεριά, ως την θάλασσα με τα υποβρύχια Αδρίας, Παπανικολής, Λάμπρος Κατσώνης, Πρωτέας, Τρίτωνας. Ως τους αιθέρες με την αεροπορία.  

Η υποδουλωμένη μέχρι τότε Ευρώπη παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα την μικρή

Ελλάδα που τολμά να αντιπαραταχθεί με αυτοπεποίθηση που γεννά η ιδέα της τιμής και της Ελευθερίας ενάντια στην βία του Ιταλικού φασισμού. Οι νίκες των Ελλήνων ηλεκτρίζουν κάθε αγνή συνείδηση της ανθρωπότητας, ενώ εκπέμπουν μια λάμψη σ' όλη την οικουμένη. Σύσσωμος ο παγκόσμιος τύπος ασχολείται με τα Ελληνικά κατορθώματα και παρομοιάζει τους αγώνες της Ελλάδας κατά του Μουσολίνι με τον αγώνα του Λεωνίδα των Θερμοπυλών κατά του Ξέρξη. Η γενναιοψυχία των Ελλήνων φωτίζει σαν ήλιος φωτεινός ένα σκοτεινό και φοβισμένο κόσμο. Καθώς οι λόγχες των ευζώνων ορμούν ακάθεκτα στο βαρύ και αδυσώπητο εκείνο χειμώνα, η υπόλοιπη Ευρώπη παραμιλά για τους ήρωες που πολεμάνε σαν Έλληνες. Ο Ελληνικός σπινθήρας δίνει ελπίδα στα βασανισμένα στήθη εκατομμυρίων ανθρώπων. Πέραν από την συμβολή στην εμψύχωση της υπόλοιπης Ευρώπης, η μάχη του ελληνικού λαού τελικά είχε και μια καθοριστική σημασία για τους συμμάχους. Η Ελλάδα καθυστέρησε τα σχέδια του Χίτλερ για έφοδο προς την Ρωσία, ώσπου τελικά τον βρήκε ο ρωσικός χειμώνας και έκτοτε αρχίζει πλέον η αντίστροφη μέτρηση για την ναζιστική μάστιγα της ανθρωπότητας. 

Ο βαρύς χειμώνας το Γενάρη του 1941, ανέκοψε την ελληνική προέλαση στην Αλβανία και γλίτωσε τους Ιταλούς από ολοκληρωτική συντριβή και έδωσε ευκαιρία να ανασυνταχθούν. Στις 9 Μαρτίου 1941 εξαπολύουν την μεγάλη εαρινή επίθεση για να συντρίψουν την ελληνική αντίσταση. Δώδεκα ιταλικές μεραρχίες, μαζί με τα επίλεκτα σώματα και οπλισμό, πλήρεις και με άφθονα εφόδια επιτέθηκαν σε έξι εξαντλημένες και με λιγοστά εφόδια ελληνικές. Είχαν τόσο βέβαιη τη νίκη που ο ίδιος ο Μουσολίνι βρέθηκε στο μέτωπο για να κατευθύνει την ιταλική επίθεση. Όταν πλέον ο Μουσολίνι εξαντλεί και τις πλέον επίλεκτες δυνάμεις του, λύση στο αδιέξοδο για τον Άξονα δίνεται στις 6 Απριλίου με την γερμανική επίθεση στα βόρεια σύνορα. Και πάλι το ΟΧΙ αντηχεί πάνω από τα οχυρά της Μακεδονίας και της Θράκης, στο Ρούπελ, στο Περιθώρι, στο Λίσσε, στον Εχίνο. Και η  Ελλάδα αιματοβαμμένη, πεινασμένη και ολομόναχη παλεύει σαν λιοντάρι κάθε σπιθαμή ελληνικής γης. Τελικά, οι Γερμανοί πάτησαν στον ιερό βράχο της  αιώνιας Ακρόπολης των Αθηνών και ύψωσαν τον αγκυλωτό σταυρό στη θέση της γαλανόλευκης. Τρία ολόκληρα μαρτυρικά χρόνια κράτησε η κατοχή. Και η εθνική αντίσταση συνεχίζεται υπό κατοχή. Με εκατόμβες αθώων ψυχών να χάνουν τη ζωή τους από βασανιστήρια, εκτελέσεις,  πείνα, κακουχίες στα Καλάβρυτα, το Δίστομο, στο Κάνδανο της Κρήτης και αλλού. Χωριά καίγονται. Αρχαία μνημεία βεβηλώνονται, πλουτοπαραγωγικές πηγές καταστρέφονται. Και ο χρυσός της Κεντρικής Τράπεζας της Ελλάδας στέλλεται στην Γερμανία. 

Από την πρώτη κιόλας μέρα κατάληψης της Αθήνας από τους Γερμανούς, έχουμε την  πρώτη πράξη αντίστασης στον ιερό βράχο της Ακρόπολης όπου το γερμανικό απόσπασμα διέταξε τον Έλληνα φρουρό να κατεβάσει την Ελληνική σημαία και αυτός αρνείται να το πράξει επιλέγοντας την αυτοθυσία. Η εκκλησία ήταν αρωγός του λαού στην κατοχή. Ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος  ευθαρσώς αρνήθηκε να συμμετάσχει στην συμβολική παράδοση της πόλης της Αθήνας στους Γερμανούς και δήλωσε με παρρησία ότι: «Ο αρχηγός της Εκκλησίας δεν παραδίδει την πρωτεύουσα της πατρίδας του εις ουδένα ξένον. Ο αρχηγός της Εκκλησίας ένα καθήκον έχει: να φροντίσει διά την απελευθέρωσιν αυτής».

Όπως σε όλους τους εθνικούς αγώνες της νεότερης ιστορίας, ένα αυθόρμητο λαϊκό κύμα ξέσπασε στην Κύπρο τέτοια μέρα πριν από 72 χρόνια. Παντού στα σπίτια αναρτήθηκε η γαλανόλευκη, παρά την απαγόρευση που είχαν επιβάλει τότε οι Άγγλοι αποικιοκράτες. Τέτοια μέρα και ώρα, μόλις έφθασε το μήνυμα του ΟΧΙ της 28ης Οκτωβρίου 1940, πλήθη προσέτρεξαν έξω από το Ελληνικό Προξενείο και την Αρχιεπισκοπή και ζητούσαν να στρατευθούν και ν’ αγωνιστούν για την Ελλάδα. Ο λαός της Κύπρου πήρε τη σκυτάλη της Ιστορίας.  Το πάθος του αγωνιζόμενου για την ελευθερία του, Ελληνικού λαού άστραψε και στο πρόσωπο του Κυπριακού Ελληνισμού. Αναφέρω μόνο μια επιγραφή έξω από τα στρατολογικά γραφεία των Εγγλέζων που παρέπεμπαν σε εκείνο που ζητούσαν οι Έλληνες της Κύπρου: «Πολεμάτε με τα συμμαχικά στρατεύματα, πολεμάτε για την Ελλάδα και τη δική σας ελευθερία". Τα σχόλια περιττεύουν. Είτε εντός των ελληνικών στρατευμάτων είτε ως τμήμα του Αγγλικού στρατού οι Κύπριοι, θα δώσουν όλες τους τις δυνάμεις, για να νικήσει η Ελλάδα, μαζί με τις άλλες συμμαχικές δυνάμεις, τον άξονα και για να ικανοποιηθούν, όπως τότε τους υπόσχονταν οι Άγγλοι, οι Εθνικές τους διεκδικήσεις.  20.000 Κύπριοι εθελοντές στο πλευρό των συμμάχων, μεταξύ των οποίων 800 γυναίκες. 15.000 δαχτυλίδια αρραβώνων στον έρανο για την Ελλάδα, πάνω από 40 φοιτητές στην πρώτη γραμμή του μετώπου αμέσως με την εκδήλωση του πολέμου.  Και κάποιοι Τουρκοκύπριοι επέλεξαν να πολεμήσουν στο πλευρό της Ελλάδας, στην Πίνδο, στην Πελοπόννησο, στην Κρήτη, στο αντάρτικο. 

Σας μεταφέρω μερικά συμβάντα από τον τότε τύπο:

-         Σε ένα χωριό της επαρχίας μου στην Κερύνεια ένας κωφάλαλος θέλει να συμβάλει και αυτός στον έρανο για την Ελλάδα. Τραβά μέσα από τις τσέπες του μια στερλίνα και την προσφέρει, αρθρώνοντας αυτό που μπορεί να πει: “Μάνα, Μάνα”.

-         Ένας ψαράς απ’ την Αμμόχωστο, που με κόπο ψάρεψε 13 οκάδες ψάρι, το πουλά και δίδει με δάκρυα στα μάτια τα χρήματα για την Ελλάδα.

-         Στη Λευκωσία μια φτωχή γριούλα λύει το κομπόδεμά της λέγοντας: «Πάρτε αυτό το δεκασέλινο για την ψυχή του γιου μου που σκοτώθηκε στον προηγούμενο πόλεμο για την Ελλάδα».   

-         Στο Βουνί της Λεμεσού μια ετοιμοθάνατη δίνει την μοναδική της περιουσία, έναν ασημένιο σταυρό λίγο πριν κλείσει τα μάτια για πάντα.  

Ωστόσο, υπό τους θόλους της εκκλησίας, οφείλουμε να λέμε αλήθειες για την μεγαλοσύνη ενός έθνους που είμαστε κληρονόμοι. Για να ξέρουμε ποιοι είμαστε. Και που πάμε. Οφείλουμε όμως να λέμε και αλήθειες πικρές. Όχι για να αναξέουμε πληγές αλλά για να καθαρίζουμε το μυαλό από τα πρόσκαιρα και εφήμερα. Από τις σκοπιμότητες και τα πυροτεχνήματα που διάφοροι έντεχνα επιδιώκουν να προβάλλουν ενώπιόν μας. Εμείς οφείλουμε να παραμερίζουμε τα πυροτεχνήματα για να μένουμε στα σπουδαία και σημαντικά. Υπήρξαν λοιπόν και τότε οι δοσίλογοι.  Υπήρξαν εκείνοι που επέλεξαν την συναλλαγή. Εκείνοι που επινόησαν επιχειρήματα εύσχημα για να προσαρμοστούν. Όπως υπάρχουν πάντα. Και αιώνες πριν. Και κατά την ναζιστική κατοχή. Και σήμερα. Και εις τους αιώνες έως της συντέλειας του κόσμου ετούτου. Αλλά ούτε οι δοσίλογοι, ούτε η πείνα, ούτε οι μαζικές εκτελέσεις των κατακτητών στάθηκαν ικανά εμπόδια να κάμψουν την φιλοπατρία, τον έρωτα της πατρίδας που μας κρατάει ζωντανούς και πιστούς στην κιβωτό της εθνικής μας κληρονομιάς.

Αν ο νέος ελληνισμός περνά σήμερα μιαν απίστευτη δοκιμασία λόγω της οικονομικής κρίσης, πρέπει να επιβιώσει γιατί το οφείλει στους νεκρούς και στους μελλούμενους. Κι εμείς εδώ στην Κύπρο, ως μαχόμενος ελληνισμός θέλουμε να επιστρέψουμε σ’ ολόκληρη την κατεχόμενη τώρα γη μας, όχι σαν τουρίστες, και με εξευτελιστικούς όρους, αλλά περήφανοι και ελεύθεροι. Γι αυτό και πρέπει να είμαστε έτοιμοι κάθε στιγμή για ζωή και θάνατο. Αυτό κάνουν οι δίκαιοι και αθώοι. Και εμείς, είμαστε και δίκαιοι και αθώοι. Και δεν δεχόμαστε την ατιμία της κατοχής. Εμείς ταχτήκαμε σε αυτή την συγκυρία να κρατήσουμε άσβεστη την πίστη. Δεν θα λιποτακτήσουμε. Δεν θα γίνουμε μεταπράτες της κατοχής. Ούτε δοσίλογοι των σφετεριστών της πατρώας γης μας, ξεπουλώντας την στην «ΤουρκοΕπιτροπή». Ο δρόμος της αρετής είναι ένας. Και μας πάει κατευθείαν στον Πενταδάκτυλο. Γιατί, είμαστε τα παιδιά και τα εγγόνια εκείνων που πρόταξαν το ΟΧΙ και το πότισαν με ποταμούς αίματος και αγάπης. Είμαστε όμως και οι πρόγονοι όσων θα έρθουν. Γι αυτό, προτάσσουμε ως μαχόμενος ελληνισμός το δικό μας ΟΧΙ. Σύμβολο της ανυπότακτης καρτερίας μας και της ψυχή μας που κόπηκε στα δύο το ΄74 κι έμεινε η μισή για πάντα εκεί στα κατεχόμενα. Της ψυχής μας που δεν πουλιέται σε κανένα Χρηματιστήριο. Σε καμιά “Επιτροπή” Περιουσιών. Προτάσσουμε το δικό μας ΟΧΙ, για τα σπλάχνα μας που δεν μεταλλάσσονται. Τα μυαλά μας που δεν θόλωσαν. Για το καταγάλανο όνειρο που πάντα λαχταρούμε. Εμείς αξίζει να ζούμε γιατί έχουμε λόγους να θυσιάσουμε τη ζωή μας. Για μερικούς αμφορείς. Για κάποια σαπιόξυλα από ελληνικά ναυάγια αιχμάλωτα στο Κάστρο της Κερύνειας. Για μερικές αρχαίες κολώνες φαγωμένες από την αλμύρα και το φως της Μεσογείου. Για μερικούς πεταγμένους σπασμένους σταυρούς και τις ρημαγμένες εκκλησιές μας. Για την γη που μας γέννησε και θα γίνουμε μια μέρα ένα μαζί της.

Κώστας Μαυρίδης                                                 mavrides@ucy.ac.cy

28 Οκτωβρίου 2012