Διαπιστώσεις για το 2013 ενόψει της νέας χρονιάς

Στο μεταίχμιο αλλαγής χρονιάς, δύο εκθέσεις για την οικονομία, μια από την Τρόικα και μια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), διαπιστώνουν τα αναμενόμενα με τους σοβαρούς κινδύνους να παραμένουν και με δυνατότητα εκτροπής της κυπριακής οικονομίας προς το χειρότερο. Ειδική αναφορά γίνεται για  (α) τον  τραπεζικό τομέα (με υπόδειξη στην Τρ. Κύπρου), (β)  τις μακροοικονομικές εξελίξεις (όπως ανεργία, μέγεθος συρρίκνωσης κ.ά.) και (γ) τα δημόσια οικονομικά.  Το ΔΝΤ προχωρεί σε σενάρια γύρω από το δημόσιο χρέος σε περίπτωση που χειροτερεύσει πέραν των εκτιμήσεων η πορεία της οικονομίας στα επόμενα χρόνια και γίνεται λόγος για περίπτωση σεναρίου με πρόσθετες κεφαλαιακές ανάγκες για το Συνεργατισμό, ενώ η Τρόικα αναφέρεται σε πιθανές ανάγκες ρευστότητας στην Τρ. Κύπρου που θα απαιτήσουν να εμπλακεί το κυπριακό κράτος με παροχή εγγύησης. Τέτοια σενάρια, θα καταστήσουν το δημόσιο χρέος δυσβάσταχτο και αδιανόητα ψηλό ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ).  Το περίεργο στις εκθέσεις είναι που ορισμένοι από τους κινδύνους θα μπορούσε να  περιοριστούν σημαντικά εάν η Τρόικα το επιθυμούσε. Για παράδειγμα, η επιμονή για «επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων», εν μέσω της οικονομικής κρίσης και με τέτοια σενάρια στο προσκήνιο, οδηγεί σε ελλειμματική είσπραξη κεφαλαίων παρά σε ομαλές συνθήκες, με αποτέλεσμα να απαιτηθούν νέα μέτρα. Εν ολίγοις, ο φαύλος κύκλος εμπεδώνεται προς το χειρότερο. Που φυσικά μια μέρα θα λήξει λόγω συγκυριών. Το ζητούμενο όμως είναι να λήξει το συντομότερο λόγω πολιτικής και όχι από … τύχη.   

Μια δυσάρεστη διαπίστωση εντός του 2013 είναι ότι υπήρξε πρωτοφανής δημόσια συζήτηση με θεωρίες και αοριστίες που ενίοτε καταντούσε επικοινωνιακή φλυαρία που δυνατόν να εντυπωσίαζε μερίδα της κοινωνίας λόγω άγνοιας.  Άλλοτε πάλι, η συζήτηση στα ΜΜΕ γινόταν και γίνεται ακόμη, από προ-επιλεγμένα πρόσωπα (ίδιας γραμμής)  που αποδέχονταν για ιδιοτελείς σκοπούς (π.χ. προσδοκία διορισμού), να ανακυκλώνονται μόνοι τους. Αυτό αποτελεί έμμεσα και ένδειξη της ανομολόγητης συμπαιγνίας. Εφικτές και συγκεκριμένες προτάσεις (όπως αυτές που επικεντρωθήκαμε) οι οποίες βασίζονται στον επιστημονικό ορθολογισμό της ελεύθερης οικονομίας χωρίς να υπηρετούν στενά ιδιωτικά συμφέροντα  ή  δογματισμούς, δεν υιοθετήθηκαν. Αναφέρω συνοπτικά την καθοριστική σημασία της  ρευστότητας -για την οποία ΤΩΡΑ γράφει και η Τρόικα- και μέτρα που έχουμε εισηγηθεί (π.χ. προπληρωμή μεριδίου 10% του δάνειου με μετρητά να απαλλάσσει τους τόκους για 2 χρόνια), την λειτουργία εξωδικαστικού φορέα επίλυσης τραπεζικών διαφορών και μηχανισμό για απάλειψη όλων των καταχρηστικών προνοιών που βρίσκονται ως σήμερα σε δανειακές συμβάσεις.

Εντός του 2014 θα δοκιμαστεί η αντοχή του τραπεζικού συστήματος με επίκεντρο την Τρ. Κύπρου, πράγμα που θα κρίνει και την οικονομία. Μια τράπεζα καταρρέει λόγω έλλειψης ρευστότητας να ανταποκριθεί στην ζήτηση των καταθετών και όχι σε βάθος πολλών χρόνων όταν θα αναγνωριστούν λογιστικά οι ζημιές της τράπεζας. Σε περιόδους αβεβαιότητας, κάθε καταθέτης ενεργεί εκ των προτέρων επειδή έχει σοβαρό κίνητρο να προλάβει να πάρει τα χρήματα του, προτού προλάβουν άλλοι.  Το να υποθέτουμε πως οι καταθέτες θα συμπεριφερθούν με …  «ψυχραιμία», είναι φοβερά επικίνδυνο και  ανεύθυνο (ίσως και πονηρό προερχόμενοι από ειδικούς). Πάντως, τραγελαφικό θα είναι κάποιοι να κομπάζουν δημόσια στο τέλος ότι πέτυχε η πολιτική τους εάν επιβιώσει το τραπεζικό σύστημα κυρίως λόγω τύχης. Θα προέβαλλε  κάποιος ως επιτυχημένη πολιτική το γεγονός ότι φάνηκε τυχερός που κέρδισε στο καζαντί, όπου έπαιξε στην τύχη τις αποταμιεύσεις του; 

Παρόμοια θεωρητική στάση εντός του 2013 είχαμε και για την «Επιτροπή» στα κατεχόμενα. Παρά τις φορτικές παρεμβάσεις και προτάσειςμας από το 2010 (μετά την απόφαση Δημόπουλος), φτάσαμε στο σήμερα χωρίς να έχει ληφθεί ΕΝΑ μέτρο, ενώ σήμερα γίνονται θεωρητικές υποδείξεις (οι μεν προβάλλουν το ξεπούλημα ως «ατομικό δικαίωμα» και οι δε το θεωρούν … προδοσία), χωρίς οποιοδήποτε πρακτικό αποτέλεσμα.

Κώστας Μαυρίδης - Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής - mavrides@ucy.ac.cy

Ορθολογισμός στην αναζήτηση λύσης

Συχνά υποδεικνύεται ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται. Αλλά προσθέτω, δεν είναι ποτέ ακριβώς ίδια. Σήμερα, στο προσκήνιο εμφανίζονται διαφορετικά επιχειρήματα και «πρωταγωνιστές», που όμως παραπέμπουν στο 2004. Τότε, ενόψει της πλήρους ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. (Μάιο 2004) με σοβαρό πολιτικό όφελος έναντι της Τουρκίας (μεταξύ άλλων, αδημονούσε για ημερομηνία ενταξιακών), λογικό ήταν να επιδιωχθεί λύση υπό καλύτερο συσχετισμό μετά την ένταξη. Προς τούτο, ακόμη και οι ανανικοί «πρωταγωνιστές» μιλούσαν για ένταξη πρώτα και μετά λύσης. Αποδείχτηκε ότι αυτό στόχευε να συγκαλύψει και να εξουδετερώσει επικοινωνιακά τον επικείμενο στραγγαλισμό αφού τελικά προέκυψε ο «συνδυασμός» λύσης (μέσω Σχ. Ανάν) και κατόπιν ένταξης στην Ε.Ε. των συνιστώντων κρατιδίων και όχι της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ειδικά για το θέμα του ενεργειακού πλούτου αισθάνομαι μια «προσωπική» σύνδεση επειδή το 2004 πρωτοστάτησα  στην αποκάλυψη της Τούρκο-Αγγλικής συνωμοσίας για παρέμβαση στον υποθαλάσσιο ενεργειακό πλούτο (μέσω αλληλοσύνδεσης προνοιών π.χ. λήψη αποφάσεων στον Κεντρικό Κράτος, πρωτόκολλο περί Αγγλικών Βάσεων, Νόμοι περί Υφαλοκρηπίδας, Κατάργηση Διεθνών Συμβάσεων). Απλά, με το Σχ. Ανάν, ρύθμιση της Κυπριακής ΑΟΖ δεν θα γινόταν ποτέ. Σήμερα, πρωτοστατούν στην προβολή για οφέλη λόγω ενεργειακού πλούτου σε «συνδυασμό» με λύση εκείνοι που το 2004 σιωπούσαν για την συνωμοσία. Και η Ιστορία επαναλαμβάνεται, πως  δήθεν, μόνο μέσω μιας «λύσης» θα αποκομίσουμε μερίδιο από τον ενεργειακό μας πλούτο.

Ορθολογιστικά, μια λύση στο Κυπριακό αξιολογείται με βάση το περιεχόμενο της π.χ. αποχώρηση κατοχικών στρατευμάτων και εποίκων, ένα κράτος-μια κυριαρχία χωρίς επεμβατικά δικαιώματα, αποκατάσταση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μια σωστή λύση (που θα αποτελεί αναπόφευκτα συμβιβασμό), θα δημιουργεί σταθερότητα και ανάπτυξη. Ωστόσο, η εξεύρεση σωστής λύσης είναι αυτονόητη προϋπόθεση για την επιβίωση του κυπριακού Ελληνισμού και την οικονομική του ευημερία. Το επιχείρημα πως το «συμφέρον ενός μεγαλοεπιχειρηματία είναι το συμφέρον της Κύπρου» είναι  προϊόν ενός ακραιφνούς καπιταλιστικού δογματισμού, με το οποίο, κατά περίεργο τρόπο ευθυγραμμίζεται η λεγόμενη κομμουνιστική αριστερά της Κύπρου!

Αν το βάθος της οικονομικής εξαθλίωσης δημιουργεί ευκαιρία  για «πακέτο» με λύση στο Κυπριακό, πρέπει να αναμένουμε τρισχειρότερα στην οικονομία, ώστε η λύση να γίνει αποδεκτή. Πριν από δύο περίπου χρόνια γράφαμε ότι «η λύση ΘΑ φαίνεται ελκυστική … σε μια καταχρεωμένη κοινωνία, που ΘΑ βιώνει τρομακτική συρρίκνωση των εισοδημάτων της και ΘΑ βρίσκεται σε πρωτόγνωρη απόγνωση.» Σήμερα δεν είμαστε στο «ΘΑ» αλλά στο μέσο της εξαθλίωσης. Και  προφανώς στην επόμενη φάση, όπου μετά τους ξένους  (Ντάουνερ, Αμερικανούς, Υπ. Εξ. Αγγλίας κ.ά.), ανέλαβαν δικοί μας για «λύση που θα επιτρέπει να απολαύσουμε τα έσοδα του φυσικού αερίου» και για «φυσικό αέριο που αποτελεί καταλύτη για λύση».

Έχουμε μια ΕΥΚΑΙΡΙΑ -μετά από αιώνες- που παρέχει την δυναμική για ανατροπή  δυσβάσταχτων κατοχικών δεδομένων μέσω της αξιοποίησης του ενεργειακού μας πλούτου. Εάν οι έως τώρα συνομωσίες απέτυχαν, η επόμενη πρέπει να απίστευτα συγκαλυμμένη και φαινομενικά ελκυστική. Μια τρισάθλια οικονομία, σε αυτό παραπέμπει. Ενόσω η μνημονιακή πορεία (εντός ευρώ) είναι υπό τις περιστάσεις η ορθότερη επιδίωξη, προέχει η επίσπευση κάθε διαδικασίας που αφορά την αξιοποίηση του ενεργειακού πλούτου και που δεν προαποκλείει επιλογές (π.χ. προείσπραξης). Παρεμπιπτόντως, τις προάλλες η NOBLE ανακοίνωσε ότι επίκειται διαγωνισμός για πώληση μεριδίου της στο οικόπεδο 12. Αυτό αποτελεί ουσιαστικά προπώληση. Αλλά μάλλον δεν διαθέτει η NOBLE (ένας διεθνής κολοσσός) κάποιον να της υποδείξει ότι αυτό είναι ξεπούλημα και δεν την συμφέρει…!

Η λήψη αποφάσεων για το μεγαλύτερο πολιτικο-οικονομικό εγχείρημα του κυπριακού κράτους, πρέπει να στηρίζεται σε σοβαρές ορθολογιστικές αναλύσεις και σε πρόσκαιρες σκοπιμοτήτες.  Ο δογματισμός και οι θεωρίες δεν αλλάζουν την προφανή επιδίωξη της Τουρκίας να ματαιώσει την επικείμενη δυναμική για την Κύπρο με επίκεντρο τον ενεργειακό πλούτο.  Εάν ενδώσουμε στις τουρκικές αξιώσεις, θα βγάλουμε τα μάτια μόνοι μας.

Κώστας Μαυρίδης - Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής      mavidres@ucy.ac.cy

Η «λύση» μέσα από ένα φιλμάκι…

Η δυσεύρετη λύση στο Κυπριακό είναι πανεύκολη σύμφωνα με φιλμάκι του ΚΕΒΕ (σε συνεργασία με ανάλογο φορέα στα κατεχόμενα και χρηματοδότηση της UNOPS). Όπως κάθε διαφήμιση,  το φιλμάκι επιδιώκει να πωλήσει την ιδέα μιας πρωτοφανούς οικονομικής ανάπτυξης με χιλιάδες θέσεις εργασίας ως αποτέλεσμα «λύσης» του Κυπριακού. Χωρίς καν αναφορά στο όνομα, ή το πλαίσιο της λύσης, επιτρέποντας (σκόπιμα προφανώς) στον καθένα να νομίζει ότι όποια λύση έχει στο μυαλό του θα φέρει τεράστια ανάπτυξη, πλούτο, υψηλόμισθες θέσεις εργασίας και … ευτυχία. Δεν πρόκειται για ταινία του Χόλυγουντ, αλλά το φιλμάκι έντεχνα παραπέμπει σε μια ξέγνοιαστη ζωή χωρίς τα σημερινά χρέη και ανεργία π.χ. στο τέλος ένα ζευγάρι χορεύει δίπλα στην θάλασσα! Αν θα είναι λύση Νταβούτογλου ή Ντάουνερ, δεν έχει σημασία για τους κατασκευαστές και χρηματοδότες. Έχει όμως για όσους θα ζήσουμε τη λύση και αρνιούμαστε να γίνουμε ξανά πειραματόζωα. Αυτό είναι η ουσία. Και όχι αν μερικοί μεγαλοεπιχειρηματίες (π.χ. μεγαλοδικηγόροι και ξενοδόχοι) ίσως αυξήσουν τα κέρδη τους από κοινοπραξίες με εταιρείες της Τουρκίας. Πάντως, με ζητούμενο την μείωση του κόστους λειτουργίας μιας επιχείρησης, μπορεί να καταλήξουμε σε αδιανόητα συμπεράσματα στο Κυπριακό π.χ. η παραμονή ή ακόμη και αύξηση των εποίκων θα μειώνει περαιτέρω το κόστος της επιχείρησης;  

Στο φιλμάκι, κυριότερη υπόδειξη είναι πως η υφιστάμενη αβεβαιότητα θα αντικατασταθεί με βεβαιότητα που θα ελκύσει τεράστιες επενδύσεις. Αυτό είναι ένα υποθετικό σενάριο. Στην πραγματικότητα, η αβεβαιότητα λόγω της τουρκικής κατοχής και απειλής μπορεί, φεύγει με  απαλλαγή από την κατοχή. Υποθετικά οικονομικά σενάρια χωρίς αποκατάσταση της ασφάλειας και των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων (μέσα από συγκεκριμένη λύση) είναι ωραίες θεωρίες. Ο ρεαλισμός επιβάλλει να συνυπολογίσουμε τον καθοριστικό παράγοντα Τουρκία και τις προεκτάσεις της μέσω του κατοχικού καθεστώτος, των  στρατευμάτων, εποίκων κ.ά. Πάντως, αν η οικονομία θα μας απαλλάξει από αυτά, καλό είναι να τεκμηριωθεί ώστε να σταματήσει ο Πρόεδρος Αναστασιάδης να απαιτεί «λύση χωρίς κατοχικά στρατεύματα... με σεβασμό στις ανθρώπινες αρχές και αξίες της Ε.Ε. και στις αρχές του ΟΗΕ». Θα απαλλαχτεί επίσης από την επιμονή του  (με στήριξη της κοινωνίας) για κοινό ανακοινωθέν ως ελάχιστο εχέγγυο βάσης προτού ξεκινήσουν οι συνομιλίες.

Το φιλμάκι καταρρίπτει και ένα μύθο που χτίστηκε ιδίως μετά το 2004 σε κύκλους της αριστεράς. Τότε, οι φανατικοί ανανικοί στην αριστερά, για να ενοχοποιήσουν τον απλό κόσμο, προέβαλλαν την άποψη ότι «το κεφάλαιο πρωτοστάτησε στην απόρριψη της λύσης». Το φιλμάκι επιβεβαιώνει αφενός ότι ο δογματισμός (ως εμμονή ότι μια θεωρία θα λύσει κάθε πρόβλημα), μπορεί να υπάρξει τόσο στην δεξιά μέσω μιας ακραίας μορφής καπιταλισμού όσο και στην αριστερά (π.χ. κομμουνισμός). Στην προκειμένη περίπτωση ευθυγραμμίζονται χωρίς κάποιο ιδεολογικό φράγμα.     

Φυσικά, η λύση στο κυπριακό θα είναι ένας συμβιβασμός, αλλά για να έχει προοπτική πρέπει να βασίζεται σε κανόνες που διασφαλίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα κάθε νόμιμου Ευρωπαίου πολίτη π.χ. σεβασμός στην ιδιοκτησία γης ανεξαρτήτως εθνικής καταγωγής. Μια λύση που  διαιωνίζει την κατοχή και ως προέκταση η Τουρκία αποκτά νομιμοποιημένο ρόλο στην Αν. Μεσόγειο (που δεν έχει ΤΩΡΑ) με στόχο το φυσικό αέριο θα είναι το ιστορικό μας τέλος, ανεξαρτήτως αν κάποιοι αποκομίσουν κέρδη από κοινοπραξίες με τουρκικές εταιρείες. Στην πράξη, η «λύση» στο φιλμάκι είναι η θεωρία της Πραξούλλας Αντωνιάδου που χρηματοδοτήθηκε από το PRIO (2010).

Όποιος δεν έχει αντιληφθεί μέχρι τώρα ότι δίνουμε αγώνα επιβίωσης ενάντια στην Τουρκία, που επιδιώκει να μας καθυποτάξει στο άρμα της, δεν πρόκειται να το μάθει πλέον. Ούτε υπάρχει επιχείρημα να πειστεί.  

Kώστας Μαυρίδης Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής – mavrides@ucy.ac.cy  

Η οικονομία όμηρος ιδιωτικού συμφέροντος

Εδώ και καιρό, επικρατεί μια συστηματική παραποίηση της επιστήμης. Στο πλαίσιο  της ελεύθερης οικονομίας, αιτιολογείται και επιβάλλεται η κρατική παρέμβαση όταν οι ιδιωτικές συναλλαγές εκ των πραγμάτων δεν περιλαμβάνουν το υπέρτερο συμφέρον της κοινωνίας (κόστος ή όφελος). Άλλωστε, η δυνατότητα παρέμβασης και ρύθμισης της οικονομίας βρίσκεται σε ευρωπαϊκές νομοθεσίες που ισχύουν κανονικά και στην Κύπρο (π.χ. ανταγωνισμός, καταχρηστικές πρόνοιες σε δάνεια κ.ά.). Ωστόσο, μετά τον Μάρτη 2013, έχει διαμορφωθεί μια κατάσταση φυγής καταθέσεων από το τραπεζικό σύστημα που οξύνεται. Η ιδιωτική λογική (συμφέρον) μιας τράπεζας επιβάλλει ότι λόγω έλλειψης ρευστότητας, διατηρούνται ψηλά δανειστικά επιτόκια για να υπάρχουν έσοδα/ρευστότητα και αυτό διογκώνει τα προβλήματα (προβληματικά δάνεια, πτωχεύσεις εταιρειών, ανεργία) σε ένα φαύλο κύκλο προς το χειρότερο. Φυσικά, υπάρχει ενδεχόμενο να ομαλοποιηθεί η κατάσταση σε βάθος χρόνου χωρίς παρέμβαση. Όμως, αυτό είναι φοβερά επικίνδυνο και λανθασμένο γιατί αφήνει παθητικά την τύχη να κρίνει τεράστιας σημασίας ζητήματα με καταστροφικά σενάρια π.χ. έξοδος από ευρώ, μαζική κατάρρευση επιχειρήσεων, δυστυχία στην κοινωνία ολόκληρη. Μέχρι και το κυπριακό επηρεάζεται. Μπορεί τέτοια κορυφαία ζητήματα να εξαρτώνται από την ιδιωτική λογική των τραπεζών που σπρώχνει προς το χειρότερο;   

Μετά τον Μάρτιο 2013, προτείναμε ορθολογιστικά και ισορροπημένα μέτρα με σκοπό την διάσωση του τραπεζικού συστήματος, αλλά όχι εις βάρος της κοινωνίας και της οικονομίας. Αρχικά, πρωτοστατήσαμε για παρέμβαση προς μείωση των δανειστικών επιτοκίων, εν ανάγκη με ταυτόχρονη μείωση των καταθετικών. Τελικά, έγινε παρέμβαση για μείωση των καταθετικών με ομοφωνία αρμοδίων και οικονομικών συμβούλων, χωρίς ποτέ να αιτιολογηθεί επιστημονικά.

Τον τελευταίο καιρό, ο Σύνδεσμος Τραπεζών προβάλλει το στενό ιδιωτικό συμφέρον ως υπέρτερο της κοινωνίας και οικονομίας ολόκληρης, αλλά και έξω από τη νομοθεσία. Με δηλώσεις, ο τραπεζικός τομέας αυτοεξαιρείται από τον βασικό κανόνα του εμπορίου όπου κάθε επιχείρηση αναλαμβάνει ρίσκο που μπορεί να καταλήξει σε ζημιές. Συγκεκριμένα, ο Σύνδεσμος αλαζονικά θεωρεί ότι τα προβληματικά δάνεια λόγω κακών επιχειρηματικών επιλογών της διοίκησης, θα πρέπει να την πληρώσουν πρώτα άλλοι (π.χ. καταθέτες, κοινωνία, κράτος), αλλά όχι οι τράπεζες! Αυτά δεν είναι επιστήμη. Και οπουδήποτε θα προκαλούσαν σάλο γιατί είναι αδιανόητα. Όσο για την μαζική χρήση καταχρηστικών προνοιών - που είναι ΠΑΡΑΝΟΜΕΣ βάσει σχετικής ευρωπαϊκής Οδηγίας- στις δανειακές συμβάσεις, ο Σύνδεσμος επιλέγει την σιωπή ενόσω υπάρχει κάλυψη της πολιτείας.    

Ωστόσο, επαναφέρουμε συγκεκριμένα ορθολογιστικά μέτρα για σωστή λειτουργία της οικονομίας βάσει και της ευρωπαϊκής νομιμότητας. Τα μέτρα επαναφέρουν ρευστότητα και δεν εκφοβίζουν καταθέσεις. Καθένα δε, μπορεί να εφαρμοστεί ξεχωριστά, αλλά η μέγιστη θετική επίδραση με πολλαπλασιαστικά οφέλη προκύπτει αν εφαρμοστούν άμεσα και ταυτόχρονα.

Α. Κατάργηση όλων των καταχρηστικών προνοιών και χρεώσεων σε τραπεζικές συμβάσεις δανειοληπτών με τρόπο πρακτικά διαφανή και αντιληπτό στον μέσο καταναλωτή, όπως επιβάλλει η νομοθεσία. 

Β. Προπληρωμή δανείων σε μετρητά με παροχή σοβαρού κινήτρου από την τράπεζα προς τον δανειολήπτη (π.χ. απάλειψη τόκων για ένα διάστημα).

Γ. Διαμεσολαβητής-Εξωδικαστική Αρχή με ουσιαστικές εξουσίες για ρύθμιση τραπεζικών διαφορών π.χ. ως πρώτο βήμα, ο Κώδικας συμπεριφοράς των τραπεζών από την Κεντρική να αποκτήσει νομοθετική υπόσταση για να είναι δεσμευτικός. 

Τα θετικά είναι πολλά, κάποια άμεσα, κάποια μακροπρόθεσμα (π.χ. άμεση αύξηση ρευστότητας, ανταγωνισμός για μείωση επιτοκίων, δανειοδοτήσεις σε νέα παραγωγικά δάνεια κ.ά.), με απώτερο στόχο την αλλαγή της επικρατούσας αρνητικής αντίληψης προς το θετικό. Μόνο αρνητικό είναι μια πρόσκαιρη και ελεγχόμενη απώλεια ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ εσόδων από την τράπεζα (λόγω απάλειψης τόκων), που αντισταθμίζεται από την δυνατότητα να δανείσει για να ανακτήσει τα διαφυγόντα έσοδα. Το σημαντικό είναι πως τα όποια «αρνητικά» είναι ελάχιστα συγκριτικά με τα άμεσα οφέλη και τον τεράστιο στόχο, που απαιτεί όμως πολιτική παρέμβαση ενάντια στα επικρατούντα στενά συμφέροντα. Πάντως, η κριτική είναι καλή εφόσον προτείνεται κάτι καλύτερο. Καθώς δε τα πράγματα χειροτερεύουν, στόχος είναι να σταματήσουμε την κατρακύλα και να αποτρέψουμε την συντριβή με ενεργό πολιτική και όχι ελπίζοντας στην τύχη.

Κώστας Μαυρίδης -             mavrides@ucy.ac.cy  

Ο Ρεαλισμός των Συμφερόντων στην Αν. Μεσόγειο

Στην Αν. Μεσόγειο εξελίσσεται μια αντιπαλότητα τεραστίων συμφερόντων με επίκεντρο τον ενεργειακό πλούτο, που δεν είναι μόνο οικονομικής αλλά στρατηγικής αξίας. Και οι σύγχρονες συγκρούσεις είχαν επίκεντρό τους συχνά τον έλεγχο της ενέργειας. Επομένως, μια σοβαρή άποψη πρέπει να επικεντρώνεται στα πραγματικά κίνητρα βάσει συμφερόντων και όχι σε εξωπραγματικές υποθέσεις ή δηλώσεις και κινήσεις τακτικής για το θεαθήναι. Δυστυχώς, προβάλλονται απόψεις που αφορούν κορυφαία ζητήματα αντιπαλότητας, που παραβλέπουν τα συμφέροντα και χτίζονται συμπεράσματα με τις πλέον απίθανες υποθέσεις. Και είναι όντως περίεργο όταν τέτοιες απόψεις εκφράζονται από κάποιον που αυτοπροσδιορίζεται ρεαλιστής (!), αλλά ΥΠΟΘΕΤΕΙ ότι τα πραγματικά κίνητρα των «ενδιαφερομένων» (Τουρκίας, Αγγλίας, ΔΝΤ)  είναι το καλό μας. Επειδή αυτά ρεαλισμός δεν είναι, θα δώσουμε μια πιθανή ερμηνεία με βάση τα κίνητρα και συμφέροντα. Η επιστήμη της χρηματοοικονομικής βασίζεται συχνά στο εργαλείο αυτό για να εντοπίσει τις πραγματικές επιδιώξεις ενός εμπλεκόμενου μέρους σε ένα «παίγνιο» αντιπαλότητας και σύγκρουσης συμφερόντων.

Σε αντίθεση με εμάς, στις συζητήσεις περί κυπριακού η Τουρκία επιδιώκει να αποκτήσει νομιμοποιημένο ρόλο (που δεν έχει ΤΩΡΑ) στο κεφάλαιο φυσικό αέριο. Αυτό μπορεί να προκύψει είτε χωρίς λύση, είτε (καλύτερα για την Τουρκία) μέσω μιας «λύσης». Το κατοχικό καθεστώς είναι το μέσο διά του οποίου η Τουρκία επιδιώκει την εισχώρησή της στο γεωπολιτικό παιγνίδι που βρίσκεται σε εξέλιξη, πράγμα που απέτυχε να αποκτήσει το 2004, όταν Τουρκία- Αγγλία το σχεδίαζαν αλλά  πρωτοστατήσαμε στην ανάδειξη του φυσικού αερίου.  

Τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά τον 2^ο γύρο αδειοδότησης στην Κυπριακή ΑΟΖ, υπάρχει ένας αγώνας χρόνου ανάμεσα στην επιδίωξη για την όποια διευθέτηση στο κυπριακό (με την Τουρκία πρωτοστάτη με σκοπό την ταφόπλακα στην Κύπρο) πριν όμως την  εκμετάλλευση του φυσικού αέριου από την Κυπριακή Δημοκρατία και από την άλλη, την επιδίωξη για ενδυνάμωση μας μέσω του φυσικού αερίου. Εύλογα, η Τουρκία επιδιώκει πάση θυσία την ακύρωση κάθε ενέργειας που θα καθιστούσε την ενδυνάμωση της Κυπριακής Δημοκρατίας από το φυσικό αέριο μη αναστρέψιμη.

Συνεχίζοντας την αξιολόγηση με βάση τα πραγματικά κίνητρα, η Τουρκία και άλλοι, «επενδύουν» στην οικονομική δυσπραγία, η οποία θα υποχρεώσει τους Ε/κ να αποδεκτούν εκείνο που υπό άλλες συνθήκες θα απέρριπταν ως καταστρεπτικό. Έχοντας υπόψη τα πιο πάνω, η σημασία του φυσικού αερίου είναι κυριολεκτικά θέμα επιβίωσης του κυπριακού ελληνισμού και όχι απλά ζήτημα οικονομικής ανάκαμψης. Ωστόσο, εάν για ένα έργο (π.χ. ανέγερση ενός κτιρίου) με συγκριτικά ελάχιστη αξία σε σχέση με το φυσικό αέριο, απαιτείται μια τεχνοκρατική μελέτη που συνυπολογίζει τα οφέλη και το κόστος από διάφορα σενάρια, είναι αδιανόητο που μια τέτοια αξιολόγηση δεν προωθείται γύρω από την διαχείριση του φυσικού αερίου σε συνάρτηση με τις οικονομικές και άλλες φοβερές επιπτώσεις. Μόνο βολεμένοι ή αφελείς δεν θα επιθυμούσαν μια μελέτη η οποία θα συνεκτιμά το κόστος και τους κινδύνους (που δεν είναι μόνο οικονομικοί π.χ. όσο αυξάνεται η οικονομική εξαθλίωση και δυστυχία άλλο τόσο θα αποκτά Ε/κ κατεχόμενη γη η Τουρκία) από την «παθητική» διαχείριση έναντι της επίσπευσης σε όλα τα επίπεδα με το τι κοστίζει και τι ωφελεί, κάθε σενάριο ξεχωριστά. Η αναμονή μέχρι το απώτερο μέλλον εμπεριέχει αβεβαιότητα, ενώ η επίσπευση των διαδικασιών περιλαμβανομένης και της προείσπραξης εσόδων είναι όφελος με παραχώρηση έκπτωσης. Άλλωστε, είναι συνετό να επιτρέψουμε σε χρέος 17 δις να καταστρέψει την Κύπρο εάν ένα ποσοστό εσόδων συγκριτικά μικρό αρκεί για την επανεκκίνηση της οικονομίας και αποτροπής των σοβαρών κινδύνων;   

Πάντως, η Τρόικα επέβαλε τριετές πρόγραμμα (!) στην καλύτερη των περιστάσεων. Το ΔΝΤ επιδιώκει να επιβληθεί διαχείριση απροσδιορίστου διαρκείας στο φυσικό αέριο, το οποίο κινδυνεύουμε να ξεπουλήσουμε πριν καν βγει επειδή θα το έχουμε υποθηκεύσει στους ξένους και θα έχει καταστραφεί το παρόν και το μέλλον.

Kώστας Μαυρίδης - Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής - mavrides@ucy.ac.cy