Η οικονομία όμηρος ιδιωτικού συμφέροντος

Εδώ και καιρό, επικρατεί μια συστηματική παραποίηση της επιστήμης. Στο πλαίσιο  της ελεύθερης οικονομίας, αιτιολογείται και επιβάλλεται η κρατική παρέμβαση όταν οι ιδιωτικές συναλλαγές εκ των πραγμάτων δεν περιλαμβάνουν το υπέρτερο συμφέρον της κοινωνίας (κόστος ή όφελος). Άλλωστε, η δυνατότητα παρέμβασης και ρύθμισης της οικονομίας βρίσκεται σε ευρωπαϊκές νομοθεσίες που ισχύουν κανονικά και στην Κύπρο (π.χ. ανταγωνισμός, καταχρηστικές πρόνοιες σε δάνεια κ.ά.). Ωστόσο, μετά τον Μάρτη 2013, έχει διαμορφωθεί μια κατάσταση φυγής καταθέσεων από το τραπεζικό σύστημα που οξύνεται. Η ιδιωτική λογική (συμφέρον) μιας τράπεζας επιβάλλει ότι λόγω έλλειψης ρευστότητας, διατηρούνται ψηλά δανειστικά επιτόκια για να υπάρχουν έσοδα/ρευστότητα και αυτό διογκώνει τα προβλήματα (προβληματικά δάνεια, πτωχεύσεις εταιρειών, ανεργία) σε ένα φαύλο κύκλο προς το χειρότερο. Φυσικά, υπάρχει ενδεχόμενο να ομαλοποιηθεί η κατάσταση σε βάθος χρόνου χωρίς παρέμβαση. Όμως, αυτό είναι φοβερά επικίνδυνο και λανθασμένο γιατί αφήνει παθητικά την τύχη να κρίνει τεράστιας σημασίας ζητήματα με καταστροφικά σενάρια π.χ. έξοδος από ευρώ, μαζική κατάρρευση επιχειρήσεων, δυστυχία στην κοινωνία ολόκληρη. Μέχρι και το κυπριακό επηρεάζεται. Μπορεί τέτοια κορυφαία ζητήματα να εξαρτώνται από την ιδιωτική λογική των τραπεζών που σπρώχνει προς το χειρότερο;   

Μετά τον Μάρτιο 2013, προτείναμε ορθολογιστικά και ισορροπημένα μέτρα με σκοπό την διάσωση του τραπεζικού συστήματος, αλλά όχι εις βάρος της κοινωνίας και της οικονομίας. Αρχικά, πρωτοστατήσαμε για παρέμβαση προς μείωση των δανειστικών επιτοκίων, εν ανάγκη με ταυτόχρονη μείωση των καταθετικών. Τελικά, έγινε παρέμβαση για μείωση των καταθετικών με ομοφωνία αρμοδίων και οικονομικών συμβούλων, χωρίς ποτέ να αιτιολογηθεί επιστημονικά.

Τον τελευταίο καιρό, ο Σύνδεσμος Τραπεζών προβάλλει το στενό ιδιωτικό συμφέρον ως υπέρτερο της κοινωνίας και οικονομίας ολόκληρης, αλλά και έξω από τη νομοθεσία. Με δηλώσεις, ο τραπεζικός τομέας αυτοεξαιρείται από τον βασικό κανόνα του εμπορίου όπου κάθε επιχείρηση αναλαμβάνει ρίσκο που μπορεί να καταλήξει σε ζημιές. Συγκεκριμένα, ο Σύνδεσμος αλαζονικά θεωρεί ότι τα προβληματικά δάνεια λόγω κακών επιχειρηματικών επιλογών της διοίκησης, θα πρέπει να την πληρώσουν πρώτα άλλοι (π.χ. καταθέτες, κοινωνία, κράτος), αλλά όχι οι τράπεζες! Αυτά δεν είναι επιστήμη. Και οπουδήποτε θα προκαλούσαν σάλο γιατί είναι αδιανόητα. Όσο για την μαζική χρήση καταχρηστικών προνοιών - που είναι ΠΑΡΑΝΟΜΕΣ βάσει σχετικής ευρωπαϊκής Οδηγίας- στις δανειακές συμβάσεις, ο Σύνδεσμος επιλέγει την σιωπή ενόσω υπάρχει κάλυψη της πολιτείας.    

Ωστόσο, επαναφέρουμε συγκεκριμένα ορθολογιστικά μέτρα για σωστή λειτουργία της οικονομίας βάσει και της ευρωπαϊκής νομιμότητας. Τα μέτρα επαναφέρουν ρευστότητα και δεν εκφοβίζουν καταθέσεις. Καθένα δε, μπορεί να εφαρμοστεί ξεχωριστά, αλλά η μέγιστη θετική επίδραση με πολλαπλασιαστικά οφέλη προκύπτει αν εφαρμοστούν άμεσα και ταυτόχρονα.

Α. Κατάργηση όλων των καταχρηστικών προνοιών και χρεώσεων σε τραπεζικές συμβάσεις δανειοληπτών με τρόπο πρακτικά διαφανή και αντιληπτό στον μέσο καταναλωτή, όπως επιβάλλει η νομοθεσία. 

Β. Προπληρωμή δανείων σε μετρητά με παροχή σοβαρού κινήτρου από την τράπεζα προς τον δανειολήπτη (π.χ. απάλειψη τόκων για ένα διάστημα).

Γ. Διαμεσολαβητής-Εξωδικαστική Αρχή με ουσιαστικές εξουσίες για ρύθμιση τραπεζικών διαφορών π.χ. ως πρώτο βήμα, ο Κώδικας συμπεριφοράς των τραπεζών από την Κεντρική να αποκτήσει νομοθετική υπόσταση για να είναι δεσμευτικός. 

Τα θετικά είναι πολλά, κάποια άμεσα, κάποια μακροπρόθεσμα (π.χ. άμεση αύξηση ρευστότητας, ανταγωνισμός για μείωση επιτοκίων, δανειοδοτήσεις σε νέα παραγωγικά δάνεια κ.ά.), με απώτερο στόχο την αλλαγή της επικρατούσας αρνητικής αντίληψης προς το θετικό. Μόνο αρνητικό είναι μια πρόσκαιρη και ελεγχόμενη απώλεια ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ εσόδων από την τράπεζα (λόγω απάλειψης τόκων), που αντισταθμίζεται από την δυνατότητα να δανείσει για να ανακτήσει τα διαφυγόντα έσοδα. Το σημαντικό είναι πως τα όποια «αρνητικά» είναι ελάχιστα συγκριτικά με τα άμεσα οφέλη και τον τεράστιο στόχο, που απαιτεί όμως πολιτική παρέμβαση ενάντια στα επικρατούντα στενά συμφέροντα. Πάντως, η κριτική είναι καλή εφόσον προτείνεται κάτι καλύτερο. Καθώς δε τα πράγματα χειροτερεύουν, στόχος είναι να σταματήσουμε την κατρακύλα και να αποτρέψουμε την συντριβή με ενεργό πολιτική και όχι ελπίζοντας στην τύχη.

Κώστας Μαυρίδης -             mavrides@ucy.ac.cy