Ευρωζώνη: Πολιτική και Επιστήμη

Πριν την πρόσφατη αναστάτωση για το ευρώ, η όποια συζήτηση θα ήταν περιττή αφού δεν υπήρχε σοβαρή πολιτική δύναμη που να πιθανολογεί έξοδο από το ευρώ ως εναλλακτική επιλογή στα οικονομικά μας προβλήματα. Τελικά, η Κυβέρνηση  εξουδετέρωσε τις δηλώσεις του Γ.Γ. Γραμματέα του ΑΚΕΛ που ίσως και ο ίδιος να μην εννοούσε αλλά δεν παραδέχτηκε ως λεκτικό … παραστράτημα, δίνοντας περιεχόμενο σε όσους αναφέρθηκαν σε κουβέντες του καφενέ. Εκείνο που αξίζει περαιτέρω συζήτησης είναι μερικές απόψεις με περιτύλιγμα επιστημονικής ανάλυσης που επιρρίπτουν στο ευρώ τα προβλήματά μας. 

Στην Ευρωζώνη, μόνο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) μπορεί να εκδίδει ευρώ. Κανένα  κράτος-μέλος ξεχωριστά. Επιπρόσθετα, η λειτουργία της ΕΚΤ για έκδοση χρήματος διέπεται από αυστηρούς περιοριστικούς όρους που τέθηκαν εξ αρχής στη σύστασή της, παρόμοιοι με όσα ίσχυαν για το Γερμανικό Μάρκο. Ως αποτέλεσμα, οι αρμοδιότητες της ΕΚΤ στη βάση των όρων λειτουργίας της, δεν παρέχουν δυνατότητα αύξησης της προσφοράς χρήματος (με έκδοση ευρώ) μέσω μιας επεκτατικής νομισματικής πολιτικής. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα μπορούσε να τεθεί εκτός ευρωζώνης αφού δεν την δάνειζε κανείς ευρώ και ούτε μπορούσε να εκδώσει ευρώ η ίδια. Γι αυτό κατέληξε στο μνημόνιο της Τρόικας. Κατά παρόμοιο τρόπο (ανεξαρτήτως αιτίων) η Κύπρος θα μπορούσε να «επιλέξει» έξοδο από το ευρώ για να έχει δικαίωμα έκδοσης χρήματος (π.χ. η Κεντρική Τράπεζα την κυπριακή λίρα) και μέσω αυτού να ασκείται ενεργός νομισματική πολιτική γύρω από τα επιτόκια, τη  συναλλαγματική ισοτιμία της λίρας με άλλα νομίσματα (υποτίμηση ή ανατίμηση) κ.ά.  Αυτά σε θεωρητικό επίπεδο. Σε πρακτικό επίπεδο, οι κίνδυνοι θα ήταν αδιανόητοι με μαζική εκροή κεφαλαίων και εκθεμελίωση του τραπεζικού τομέα, με τεράστια αύξηση των τιμών (λόγω εισαγωγών π.χ. στα καύσιμα) και άλλα από τα οποία θα υπέφερε ένα περιθωριακό τοπικό νόμισμα εν μέσω παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.  

Εντύπωση προκαλούν απόψεις με επιστημονικό μανδύα που κρίνουν πως το ευρώ είναι το αίτιο για τη σημερινή αδυσώπητη οικονομική μας δυσπραγία. Ένας από αριστερά με συνέντευξη στην «Χαραυγή» τονίζει πως λόγω της «υιοθέτησης του ευρώ … και κυρίως μετά την ένταξη στην ευρωζώνη η κυπριακή οικονομία πνίγηκε στα χρέη». Στον αντίποδα, ένας άλλος (άκρως νεοφιλελεύθερος), έκρινε και αυτός πως η ένταξη στο ευρώ προκάλεσε τα δεινά μας χωρίς ουσιαστική εξήγηση, μάλλον επειδή δεν μπορεί να προσδώσει κάτι θετικό στην προηγούμενη Κυβέρνηση.

Η συχνή χρήση ομπρέλας για προστασία από την βροχή, δεν σημαίνει πως η ομπρέλα προκαλεί την βροχή. Η ένταξη στην Ε.Ε. και στην ευρωζώνη δεν υπήρξε το αίτιο των συμφορών μας. Στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα από την ένταξή μας στην ευρωζώνη ως σήμερα,  μεσολάβησαν καθοριστικά γεγονότα και συμπεριφορές που θα παραμένουν σημεία αναφοράς για δεκαετίες. Η παγκόσμια οικονομική κρίση και η συνακόλουθη κρίση στην ευρωζώνη, έπληξε με δριμύτητα τα κράτη εκείνα που για δέκα περίπου χρόνια ενώ επωφελήθηκαν υπέρμετρα από το ευρώ (δανείζονταν με ιστορικά χαμηλό επιτόκιο π.χ. η Ελλάδα δανειζόταν με επιτόκιο όπως η Γερμανία για πρώτη φορά στην νεοελληνική ιστορία), εκτροχιάστηκαν στα δημόσια οικονομικά, είτε χειρότερα, ακολούθησαν κακοδιαχείριση, φοροδιαφυγή και διαφθορά. Αυτά δεν τα προκάλεσε το ευρώ. Άλλωστε, γιατί δεν συμβαίνουν τα ίδια στην Γερμανία και Αυστρία που έχουν ευρώ; Τα άλματα στον χρόνο παραγνωρίζοντας τα σοβαρά ενδιάμεσα, οδηγούν σε ανόητα συμπεράσματα. Με την λογική των αλμάτων, αν δεν ήταν η Ελλάδα στην Ε.Ε. δεν θα έφτανε στο σήμερα οικονομικό χάλι. Φταίει λοιπόν για τα σημερινά ο Καραμανλής που έβαλε την Ελλάδα στην τότε ΕΟΚ;

Οι πολιτικές απόψεις χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση εύκολα απογυμνώνονται. Οι απόψεις που ντύνονται με επιστημονικό μανδύα για να υπηρετήσουν πολιτικές σκοπιμότητες, αρκετά δύσκολα.  

Κώστας Μαυρίδης - Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής                 mavrides@ucy.ac.cy