Διαπιστώσεις για το 2013 ενόψει της νέας χρονιάς

Στο μεταίχμιο αλλαγής χρονιάς, δύο εκθέσεις για την οικονομία, μια από την Τρόικα και μια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), διαπιστώνουν τα αναμενόμενα με τους σοβαρούς κινδύνους να παραμένουν και με δυνατότητα εκτροπής της κυπριακής οικονομίας προς το χειρότερο. Ειδική αναφορά γίνεται για  (α) τον  τραπεζικό τομέα (με υπόδειξη στην Τρ. Κύπρου), (β)  τις μακροοικονομικές εξελίξεις (όπως ανεργία, μέγεθος συρρίκνωσης κ.ά.) και (γ) τα δημόσια οικονομικά.  Το ΔΝΤ προχωρεί σε σενάρια γύρω από το δημόσιο χρέος σε περίπτωση που χειροτερεύσει πέραν των εκτιμήσεων η πορεία της οικονομίας στα επόμενα χρόνια και γίνεται λόγος για περίπτωση σεναρίου με πρόσθετες κεφαλαιακές ανάγκες για το Συνεργατισμό, ενώ η Τρόικα αναφέρεται σε πιθανές ανάγκες ρευστότητας στην Τρ. Κύπρου που θα απαιτήσουν να εμπλακεί το κυπριακό κράτος με παροχή εγγύησης. Τέτοια σενάρια, θα καταστήσουν το δημόσιο χρέος δυσβάσταχτο και αδιανόητα ψηλό ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ).  Το περίεργο στις εκθέσεις είναι που ορισμένοι από τους κινδύνους θα μπορούσε να  περιοριστούν σημαντικά εάν η Τρόικα το επιθυμούσε. Για παράδειγμα, η επιμονή για «επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων», εν μέσω της οικονομικής κρίσης και με τέτοια σενάρια στο προσκήνιο, οδηγεί σε ελλειμματική είσπραξη κεφαλαίων παρά σε ομαλές συνθήκες, με αποτέλεσμα να απαιτηθούν νέα μέτρα. Εν ολίγοις, ο φαύλος κύκλος εμπεδώνεται προς το χειρότερο. Που φυσικά μια μέρα θα λήξει λόγω συγκυριών. Το ζητούμενο όμως είναι να λήξει το συντομότερο λόγω πολιτικής και όχι από … τύχη.   

Μια δυσάρεστη διαπίστωση εντός του 2013 είναι ότι υπήρξε πρωτοφανής δημόσια συζήτηση με θεωρίες και αοριστίες που ενίοτε καταντούσε επικοινωνιακή φλυαρία που δυνατόν να εντυπωσίαζε μερίδα της κοινωνίας λόγω άγνοιας.  Άλλοτε πάλι, η συζήτηση στα ΜΜΕ γινόταν και γίνεται ακόμη, από προ-επιλεγμένα πρόσωπα (ίδιας γραμμής)  που αποδέχονταν για ιδιοτελείς σκοπούς (π.χ. προσδοκία διορισμού), να ανακυκλώνονται μόνοι τους. Αυτό αποτελεί έμμεσα και ένδειξη της ανομολόγητης συμπαιγνίας. Εφικτές και συγκεκριμένες προτάσεις (όπως αυτές που επικεντρωθήκαμε) οι οποίες βασίζονται στον επιστημονικό ορθολογισμό της ελεύθερης οικονομίας χωρίς να υπηρετούν στενά ιδιωτικά συμφέροντα  ή  δογματισμούς, δεν υιοθετήθηκαν. Αναφέρω συνοπτικά την καθοριστική σημασία της  ρευστότητας -για την οποία ΤΩΡΑ γράφει και η Τρόικα- και μέτρα που έχουμε εισηγηθεί (π.χ. προπληρωμή μεριδίου 10% του δάνειου με μετρητά να απαλλάσσει τους τόκους για 2 χρόνια), την λειτουργία εξωδικαστικού φορέα επίλυσης τραπεζικών διαφορών και μηχανισμό για απάλειψη όλων των καταχρηστικών προνοιών που βρίσκονται ως σήμερα σε δανειακές συμβάσεις.

Εντός του 2014 θα δοκιμαστεί η αντοχή του τραπεζικού συστήματος με επίκεντρο την Τρ. Κύπρου, πράγμα που θα κρίνει και την οικονομία. Μια τράπεζα καταρρέει λόγω έλλειψης ρευστότητας να ανταποκριθεί στην ζήτηση των καταθετών και όχι σε βάθος πολλών χρόνων όταν θα αναγνωριστούν λογιστικά οι ζημιές της τράπεζας. Σε περιόδους αβεβαιότητας, κάθε καταθέτης ενεργεί εκ των προτέρων επειδή έχει σοβαρό κίνητρο να προλάβει να πάρει τα χρήματα του, προτού προλάβουν άλλοι.  Το να υποθέτουμε πως οι καταθέτες θα συμπεριφερθούν με …  «ψυχραιμία», είναι φοβερά επικίνδυνο και  ανεύθυνο (ίσως και πονηρό προερχόμενοι από ειδικούς). Πάντως, τραγελαφικό θα είναι κάποιοι να κομπάζουν δημόσια στο τέλος ότι πέτυχε η πολιτική τους εάν επιβιώσει το τραπεζικό σύστημα κυρίως λόγω τύχης. Θα προέβαλλε  κάποιος ως επιτυχημένη πολιτική το γεγονός ότι φάνηκε τυχερός που κέρδισε στο καζαντί, όπου έπαιξε στην τύχη τις αποταμιεύσεις του; 

Παρόμοια θεωρητική στάση εντός του 2013 είχαμε και για την «Επιτροπή» στα κατεχόμενα. Παρά τις φορτικές παρεμβάσεις και προτάσειςμας από το 2010 (μετά την απόφαση Δημόπουλος), φτάσαμε στο σήμερα χωρίς να έχει ληφθεί ΕΝΑ μέτρο, ενώ σήμερα γίνονται θεωρητικές υποδείξεις (οι μεν προβάλλουν το ξεπούλημα ως «ατομικό δικαίωμα» και οι δε το θεωρούν … προδοσία), χωρίς οποιοδήποτε πρακτικό αποτέλεσμα.

Κώστας Μαυρίδης - Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής - mavrides@ucy.ac.cy

Ορθολογισμός στην αναζήτηση λύσης

Συχνά υποδεικνύεται ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται. Αλλά προσθέτω, δεν είναι ποτέ ακριβώς ίδια. Σήμερα, στο προσκήνιο εμφανίζονται διαφορετικά επιχειρήματα και «πρωταγωνιστές», που όμως παραπέμπουν στο 2004. Τότε, ενόψει της πλήρους ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. (Μάιο 2004) με σοβαρό πολιτικό όφελος έναντι της Τουρκίας (μεταξύ άλλων, αδημονούσε για ημερομηνία ενταξιακών), λογικό ήταν να επιδιωχθεί λύση υπό καλύτερο συσχετισμό μετά την ένταξη. Προς τούτο, ακόμη και οι ανανικοί «πρωταγωνιστές» μιλούσαν για ένταξη πρώτα και μετά λύσης. Αποδείχτηκε ότι αυτό στόχευε να συγκαλύψει και να εξουδετερώσει επικοινωνιακά τον επικείμενο στραγγαλισμό αφού τελικά προέκυψε ο «συνδυασμός» λύσης (μέσω Σχ. Ανάν) και κατόπιν ένταξης στην Ε.Ε. των συνιστώντων κρατιδίων και όχι της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ειδικά για το θέμα του ενεργειακού πλούτου αισθάνομαι μια «προσωπική» σύνδεση επειδή το 2004 πρωτοστάτησα  στην αποκάλυψη της Τούρκο-Αγγλικής συνωμοσίας για παρέμβαση στον υποθαλάσσιο ενεργειακό πλούτο (μέσω αλληλοσύνδεσης προνοιών π.χ. λήψη αποφάσεων στον Κεντρικό Κράτος, πρωτόκολλο περί Αγγλικών Βάσεων, Νόμοι περί Υφαλοκρηπίδας, Κατάργηση Διεθνών Συμβάσεων). Απλά, με το Σχ. Ανάν, ρύθμιση της Κυπριακής ΑΟΖ δεν θα γινόταν ποτέ. Σήμερα, πρωτοστατούν στην προβολή για οφέλη λόγω ενεργειακού πλούτου σε «συνδυασμό» με λύση εκείνοι που το 2004 σιωπούσαν για την συνωμοσία. Και η Ιστορία επαναλαμβάνεται, πως  δήθεν, μόνο μέσω μιας «λύσης» θα αποκομίσουμε μερίδιο από τον ενεργειακό μας πλούτο.

Ορθολογιστικά, μια λύση στο Κυπριακό αξιολογείται με βάση το περιεχόμενο της π.χ. αποχώρηση κατοχικών στρατευμάτων και εποίκων, ένα κράτος-μια κυριαρχία χωρίς επεμβατικά δικαιώματα, αποκατάσταση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μια σωστή λύση (που θα αποτελεί αναπόφευκτα συμβιβασμό), θα δημιουργεί σταθερότητα και ανάπτυξη. Ωστόσο, η εξεύρεση σωστής λύσης είναι αυτονόητη προϋπόθεση για την επιβίωση του κυπριακού Ελληνισμού και την οικονομική του ευημερία. Το επιχείρημα πως το «συμφέρον ενός μεγαλοεπιχειρηματία είναι το συμφέρον της Κύπρου» είναι  προϊόν ενός ακραιφνούς καπιταλιστικού δογματισμού, με το οποίο, κατά περίεργο τρόπο ευθυγραμμίζεται η λεγόμενη κομμουνιστική αριστερά της Κύπρου!

Αν το βάθος της οικονομικής εξαθλίωσης δημιουργεί ευκαιρία  για «πακέτο» με λύση στο Κυπριακό, πρέπει να αναμένουμε τρισχειρότερα στην οικονομία, ώστε η λύση να γίνει αποδεκτή. Πριν από δύο περίπου χρόνια γράφαμε ότι «η λύση ΘΑ φαίνεται ελκυστική … σε μια καταχρεωμένη κοινωνία, που ΘΑ βιώνει τρομακτική συρρίκνωση των εισοδημάτων της και ΘΑ βρίσκεται σε πρωτόγνωρη απόγνωση.» Σήμερα δεν είμαστε στο «ΘΑ» αλλά στο μέσο της εξαθλίωσης. Και  προφανώς στην επόμενη φάση, όπου μετά τους ξένους  (Ντάουνερ, Αμερικανούς, Υπ. Εξ. Αγγλίας κ.ά.), ανέλαβαν δικοί μας για «λύση που θα επιτρέπει να απολαύσουμε τα έσοδα του φυσικού αερίου» και για «φυσικό αέριο που αποτελεί καταλύτη για λύση».

Έχουμε μια ΕΥΚΑΙΡΙΑ -μετά από αιώνες- που παρέχει την δυναμική για ανατροπή  δυσβάσταχτων κατοχικών δεδομένων μέσω της αξιοποίησης του ενεργειακού μας πλούτου. Εάν οι έως τώρα συνομωσίες απέτυχαν, η επόμενη πρέπει να απίστευτα συγκαλυμμένη και φαινομενικά ελκυστική. Μια τρισάθλια οικονομία, σε αυτό παραπέμπει. Ενόσω η μνημονιακή πορεία (εντός ευρώ) είναι υπό τις περιστάσεις η ορθότερη επιδίωξη, προέχει η επίσπευση κάθε διαδικασίας που αφορά την αξιοποίηση του ενεργειακού πλούτου και που δεν προαποκλείει επιλογές (π.χ. προείσπραξης). Παρεμπιπτόντως, τις προάλλες η NOBLE ανακοίνωσε ότι επίκειται διαγωνισμός για πώληση μεριδίου της στο οικόπεδο 12. Αυτό αποτελεί ουσιαστικά προπώληση. Αλλά μάλλον δεν διαθέτει η NOBLE (ένας διεθνής κολοσσός) κάποιον να της υποδείξει ότι αυτό είναι ξεπούλημα και δεν την συμφέρει…!

Η λήψη αποφάσεων για το μεγαλύτερο πολιτικο-οικονομικό εγχείρημα του κυπριακού κράτους, πρέπει να στηρίζεται σε σοβαρές ορθολογιστικές αναλύσεις και σε πρόσκαιρες σκοπιμοτήτες.  Ο δογματισμός και οι θεωρίες δεν αλλάζουν την προφανή επιδίωξη της Τουρκίας να ματαιώσει την επικείμενη δυναμική για την Κύπρο με επίκεντρο τον ενεργειακό πλούτο.  Εάν ενδώσουμε στις τουρκικές αξιώσεις, θα βγάλουμε τα μάτια μόνοι μας.

Κώστας Μαυρίδης - Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής      mavidres@ucy.ac.cy

Η «λύση» μέσα από ένα φιλμάκι…

Η δυσεύρετη λύση στο Κυπριακό είναι πανεύκολη σύμφωνα με φιλμάκι του ΚΕΒΕ (σε συνεργασία με ανάλογο φορέα στα κατεχόμενα και χρηματοδότηση της UNOPS). Όπως κάθε διαφήμιση,  το φιλμάκι επιδιώκει να πωλήσει την ιδέα μιας πρωτοφανούς οικονομικής ανάπτυξης με χιλιάδες θέσεις εργασίας ως αποτέλεσμα «λύσης» του Κυπριακού. Χωρίς καν αναφορά στο όνομα, ή το πλαίσιο της λύσης, επιτρέποντας (σκόπιμα προφανώς) στον καθένα να νομίζει ότι όποια λύση έχει στο μυαλό του θα φέρει τεράστια ανάπτυξη, πλούτο, υψηλόμισθες θέσεις εργασίας και … ευτυχία. Δεν πρόκειται για ταινία του Χόλυγουντ, αλλά το φιλμάκι έντεχνα παραπέμπει σε μια ξέγνοιαστη ζωή χωρίς τα σημερινά χρέη και ανεργία π.χ. στο τέλος ένα ζευγάρι χορεύει δίπλα στην θάλασσα! Αν θα είναι λύση Νταβούτογλου ή Ντάουνερ, δεν έχει σημασία για τους κατασκευαστές και χρηματοδότες. Έχει όμως για όσους θα ζήσουμε τη λύση και αρνιούμαστε να γίνουμε ξανά πειραματόζωα. Αυτό είναι η ουσία. Και όχι αν μερικοί μεγαλοεπιχειρηματίες (π.χ. μεγαλοδικηγόροι και ξενοδόχοι) ίσως αυξήσουν τα κέρδη τους από κοινοπραξίες με εταιρείες της Τουρκίας. Πάντως, με ζητούμενο την μείωση του κόστους λειτουργίας μιας επιχείρησης, μπορεί να καταλήξουμε σε αδιανόητα συμπεράσματα στο Κυπριακό π.χ. η παραμονή ή ακόμη και αύξηση των εποίκων θα μειώνει περαιτέρω το κόστος της επιχείρησης;  

Στο φιλμάκι, κυριότερη υπόδειξη είναι πως η υφιστάμενη αβεβαιότητα θα αντικατασταθεί με βεβαιότητα που θα ελκύσει τεράστιες επενδύσεις. Αυτό είναι ένα υποθετικό σενάριο. Στην πραγματικότητα, η αβεβαιότητα λόγω της τουρκικής κατοχής και απειλής μπορεί, φεύγει με  απαλλαγή από την κατοχή. Υποθετικά οικονομικά σενάρια χωρίς αποκατάσταση της ασφάλειας και των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων (μέσα από συγκεκριμένη λύση) είναι ωραίες θεωρίες. Ο ρεαλισμός επιβάλλει να συνυπολογίσουμε τον καθοριστικό παράγοντα Τουρκία και τις προεκτάσεις της μέσω του κατοχικού καθεστώτος, των  στρατευμάτων, εποίκων κ.ά. Πάντως, αν η οικονομία θα μας απαλλάξει από αυτά, καλό είναι να τεκμηριωθεί ώστε να σταματήσει ο Πρόεδρος Αναστασιάδης να απαιτεί «λύση χωρίς κατοχικά στρατεύματα... με σεβασμό στις ανθρώπινες αρχές και αξίες της Ε.Ε. και στις αρχές του ΟΗΕ». Θα απαλλαχτεί επίσης από την επιμονή του  (με στήριξη της κοινωνίας) για κοινό ανακοινωθέν ως ελάχιστο εχέγγυο βάσης προτού ξεκινήσουν οι συνομιλίες.

Το φιλμάκι καταρρίπτει και ένα μύθο που χτίστηκε ιδίως μετά το 2004 σε κύκλους της αριστεράς. Τότε, οι φανατικοί ανανικοί στην αριστερά, για να ενοχοποιήσουν τον απλό κόσμο, προέβαλλαν την άποψη ότι «το κεφάλαιο πρωτοστάτησε στην απόρριψη της λύσης». Το φιλμάκι επιβεβαιώνει αφενός ότι ο δογματισμός (ως εμμονή ότι μια θεωρία θα λύσει κάθε πρόβλημα), μπορεί να υπάρξει τόσο στην δεξιά μέσω μιας ακραίας μορφής καπιταλισμού όσο και στην αριστερά (π.χ. κομμουνισμός). Στην προκειμένη περίπτωση ευθυγραμμίζονται χωρίς κάποιο ιδεολογικό φράγμα.     

Φυσικά, η λύση στο κυπριακό θα είναι ένας συμβιβασμός, αλλά για να έχει προοπτική πρέπει να βασίζεται σε κανόνες που διασφαλίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα κάθε νόμιμου Ευρωπαίου πολίτη π.χ. σεβασμός στην ιδιοκτησία γης ανεξαρτήτως εθνικής καταγωγής. Μια λύση που  διαιωνίζει την κατοχή και ως προέκταση η Τουρκία αποκτά νομιμοποιημένο ρόλο στην Αν. Μεσόγειο (που δεν έχει ΤΩΡΑ) με στόχο το φυσικό αέριο θα είναι το ιστορικό μας τέλος, ανεξαρτήτως αν κάποιοι αποκομίσουν κέρδη από κοινοπραξίες με τουρκικές εταιρείες. Στην πράξη, η «λύση» στο φιλμάκι είναι η θεωρία της Πραξούλλας Αντωνιάδου που χρηματοδοτήθηκε από το PRIO (2010).

Όποιος δεν έχει αντιληφθεί μέχρι τώρα ότι δίνουμε αγώνα επιβίωσης ενάντια στην Τουρκία, που επιδιώκει να μας καθυποτάξει στο άρμα της, δεν πρόκειται να το μάθει πλέον. Ούτε υπάρχει επιχείρημα να πειστεί.  

Kώστας Μαυρίδης Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής – mavrides@ucy.ac.cy  

Η οικονομία όμηρος ιδιωτικού συμφέροντος

Εδώ και καιρό, επικρατεί μια συστηματική παραποίηση της επιστήμης. Στο πλαίσιο  της ελεύθερης οικονομίας, αιτιολογείται και επιβάλλεται η κρατική παρέμβαση όταν οι ιδιωτικές συναλλαγές εκ των πραγμάτων δεν περιλαμβάνουν το υπέρτερο συμφέρον της κοινωνίας (κόστος ή όφελος). Άλλωστε, η δυνατότητα παρέμβασης και ρύθμισης της οικονομίας βρίσκεται σε ευρωπαϊκές νομοθεσίες που ισχύουν κανονικά και στην Κύπρο (π.χ. ανταγωνισμός, καταχρηστικές πρόνοιες σε δάνεια κ.ά.). Ωστόσο, μετά τον Μάρτη 2013, έχει διαμορφωθεί μια κατάσταση φυγής καταθέσεων από το τραπεζικό σύστημα που οξύνεται. Η ιδιωτική λογική (συμφέρον) μιας τράπεζας επιβάλλει ότι λόγω έλλειψης ρευστότητας, διατηρούνται ψηλά δανειστικά επιτόκια για να υπάρχουν έσοδα/ρευστότητα και αυτό διογκώνει τα προβλήματα (προβληματικά δάνεια, πτωχεύσεις εταιρειών, ανεργία) σε ένα φαύλο κύκλο προς το χειρότερο. Φυσικά, υπάρχει ενδεχόμενο να ομαλοποιηθεί η κατάσταση σε βάθος χρόνου χωρίς παρέμβαση. Όμως, αυτό είναι φοβερά επικίνδυνο και λανθασμένο γιατί αφήνει παθητικά την τύχη να κρίνει τεράστιας σημασίας ζητήματα με καταστροφικά σενάρια π.χ. έξοδος από ευρώ, μαζική κατάρρευση επιχειρήσεων, δυστυχία στην κοινωνία ολόκληρη. Μέχρι και το κυπριακό επηρεάζεται. Μπορεί τέτοια κορυφαία ζητήματα να εξαρτώνται από την ιδιωτική λογική των τραπεζών που σπρώχνει προς το χειρότερο;   

Μετά τον Μάρτιο 2013, προτείναμε ορθολογιστικά και ισορροπημένα μέτρα με σκοπό την διάσωση του τραπεζικού συστήματος, αλλά όχι εις βάρος της κοινωνίας και της οικονομίας. Αρχικά, πρωτοστατήσαμε για παρέμβαση προς μείωση των δανειστικών επιτοκίων, εν ανάγκη με ταυτόχρονη μείωση των καταθετικών. Τελικά, έγινε παρέμβαση για μείωση των καταθετικών με ομοφωνία αρμοδίων και οικονομικών συμβούλων, χωρίς ποτέ να αιτιολογηθεί επιστημονικά.

Τον τελευταίο καιρό, ο Σύνδεσμος Τραπεζών προβάλλει το στενό ιδιωτικό συμφέρον ως υπέρτερο της κοινωνίας και οικονομίας ολόκληρης, αλλά και έξω από τη νομοθεσία. Με δηλώσεις, ο τραπεζικός τομέας αυτοεξαιρείται από τον βασικό κανόνα του εμπορίου όπου κάθε επιχείρηση αναλαμβάνει ρίσκο που μπορεί να καταλήξει σε ζημιές. Συγκεκριμένα, ο Σύνδεσμος αλαζονικά θεωρεί ότι τα προβληματικά δάνεια λόγω κακών επιχειρηματικών επιλογών της διοίκησης, θα πρέπει να την πληρώσουν πρώτα άλλοι (π.χ. καταθέτες, κοινωνία, κράτος), αλλά όχι οι τράπεζες! Αυτά δεν είναι επιστήμη. Και οπουδήποτε θα προκαλούσαν σάλο γιατί είναι αδιανόητα. Όσο για την μαζική χρήση καταχρηστικών προνοιών - που είναι ΠΑΡΑΝΟΜΕΣ βάσει σχετικής ευρωπαϊκής Οδηγίας- στις δανειακές συμβάσεις, ο Σύνδεσμος επιλέγει την σιωπή ενόσω υπάρχει κάλυψη της πολιτείας.    

Ωστόσο, επαναφέρουμε συγκεκριμένα ορθολογιστικά μέτρα για σωστή λειτουργία της οικονομίας βάσει και της ευρωπαϊκής νομιμότητας. Τα μέτρα επαναφέρουν ρευστότητα και δεν εκφοβίζουν καταθέσεις. Καθένα δε, μπορεί να εφαρμοστεί ξεχωριστά, αλλά η μέγιστη θετική επίδραση με πολλαπλασιαστικά οφέλη προκύπτει αν εφαρμοστούν άμεσα και ταυτόχρονα.

Α. Κατάργηση όλων των καταχρηστικών προνοιών και χρεώσεων σε τραπεζικές συμβάσεις δανειοληπτών με τρόπο πρακτικά διαφανή και αντιληπτό στον μέσο καταναλωτή, όπως επιβάλλει η νομοθεσία. 

Β. Προπληρωμή δανείων σε μετρητά με παροχή σοβαρού κινήτρου από την τράπεζα προς τον δανειολήπτη (π.χ. απάλειψη τόκων για ένα διάστημα).

Γ. Διαμεσολαβητής-Εξωδικαστική Αρχή με ουσιαστικές εξουσίες για ρύθμιση τραπεζικών διαφορών π.χ. ως πρώτο βήμα, ο Κώδικας συμπεριφοράς των τραπεζών από την Κεντρική να αποκτήσει νομοθετική υπόσταση για να είναι δεσμευτικός. 

Τα θετικά είναι πολλά, κάποια άμεσα, κάποια μακροπρόθεσμα (π.χ. άμεση αύξηση ρευστότητας, ανταγωνισμός για μείωση επιτοκίων, δανειοδοτήσεις σε νέα παραγωγικά δάνεια κ.ά.), με απώτερο στόχο την αλλαγή της επικρατούσας αρνητικής αντίληψης προς το θετικό. Μόνο αρνητικό είναι μια πρόσκαιρη και ελεγχόμενη απώλεια ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ εσόδων από την τράπεζα (λόγω απάλειψης τόκων), που αντισταθμίζεται από την δυνατότητα να δανείσει για να ανακτήσει τα διαφυγόντα έσοδα. Το σημαντικό είναι πως τα όποια «αρνητικά» είναι ελάχιστα συγκριτικά με τα άμεσα οφέλη και τον τεράστιο στόχο, που απαιτεί όμως πολιτική παρέμβαση ενάντια στα επικρατούντα στενά συμφέροντα. Πάντως, η κριτική είναι καλή εφόσον προτείνεται κάτι καλύτερο. Καθώς δε τα πράγματα χειροτερεύουν, στόχος είναι να σταματήσουμε την κατρακύλα και να αποτρέψουμε την συντριβή με ενεργό πολιτική και όχι ελπίζοντας στην τύχη.

Κώστας Μαυρίδης -             mavrides@ucy.ac.cy  

Ο Ρεαλισμός των Συμφερόντων στην Αν. Μεσόγειο

Στην Αν. Μεσόγειο εξελίσσεται μια αντιπαλότητα τεραστίων συμφερόντων με επίκεντρο τον ενεργειακό πλούτο, που δεν είναι μόνο οικονομικής αλλά στρατηγικής αξίας. Και οι σύγχρονες συγκρούσεις είχαν επίκεντρό τους συχνά τον έλεγχο της ενέργειας. Επομένως, μια σοβαρή άποψη πρέπει να επικεντρώνεται στα πραγματικά κίνητρα βάσει συμφερόντων και όχι σε εξωπραγματικές υποθέσεις ή δηλώσεις και κινήσεις τακτικής για το θεαθήναι. Δυστυχώς, προβάλλονται απόψεις που αφορούν κορυφαία ζητήματα αντιπαλότητας, που παραβλέπουν τα συμφέροντα και χτίζονται συμπεράσματα με τις πλέον απίθανες υποθέσεις. Και είναι όντως περίεργο όταν τέτοιες απόψεις εκφράζονται από κάποιον που αυτοπροσδιορίζεται ρεαλιστής (!), αλλά ΥΠΟΘΕΤΕΙ ότι τα πραγματικά κίνητρα των «ενδιαφερομένων» (Τουρκίας, Αγγλίας, ΔΝΤ)  είναι το καλό μας. Επειδή αυτά ρεαλισμός δεν είναι, θα δώσουμε μια πιθανή ερμηνεία με βάση τα κίνητρα και συμφέροντα. Η επιστήμη της χρηματοοικονομικής βασίζεται συχνά στο εργαλείο αυτό για να εντοπίσει τις πραγματικές επιδιώξεις ενός εμπλεκόμενου μέρους σε ένα «παίγνιο» αντιπαλότητας και σύγκρουσης συμφερόντων.

Σε αντίθεση με εμάς, στις συζητήσεις περί κυπριακού η Τουρκία επιδιώκει να αποκτήσει νομιμοποιημένο ρόλο (που δεν έχει ΤΩΡΑ) στο κεφάλαιο φυσικό αέριο. Αυτό μπορεί να προκύψει είτε χωρίς λύση, είτε (καλύτερα για την Τουρκία) μέσω μιας «λύσης». Το κατοχικό καθεστώς είναι το μέσο διά του οποίου η Τουρκία επιδιώκει την εισχώρησή της στο γεωπολιτικό παιγνίδι που βρίσκεται σε εξέλιξη, πράγμα που απέτυχε να αποκτήσει το 2004, όταν Τουρκία- Αγγλία το σχεδίαζαν αλλά  πρωτοστατήσαμε στην ανάδειξη του φυσικού αερίου.  

Τα τελευταία χρόνια, ιδίως μετά τον 2^ο γύρο αδειοδότησης στην Κυπριακή ΑΟΖ, υπάρχει ένας αγώνας χρόνου ανάμεσα στην επιδίωξη για την όποια διευθέτηση στο κυπριακό (με την Τουρκία πρωτοστάτη με σκοπό την ταφόπλακα στην Κύπρο) πριν όμως την  εκμετάλλευση του φυσικού αέριου από την Κυπριακή Δημοκρατία και από την άλλη, την επιδίωξη για ενδυνάμωση μας μέσω του φυσικού αερίου. Εύλογα, η Τουρκία επιδιώκει πάση θυσία την ακύρωση κάθε ενέργειας που θα καθιστούσε την ενδυνάμωση της Κυπριακής Δημοκρατίας από το φυσικό αέριο μη αναστρέψιμη.

Συνεχίζοντας την αξιολόγηση με βάση τα πραγματικά κίνητρα, η Τουρκία και άλλοι, «επενδύουν» στην οικονομική δυσπραγία, η οποία θα υποχρεώσει τους Ε/κ να αποδεκτούν εκείνο που υπό άλλες συνθήκες θα απέρριπταν ως καταστρεπτικό. Έχοντας υπόψη τα πιο πάνω, η σημασία του φυσικού αερίου είναι κυριολεκτικά θέμα επιβίωσης του κυπριακού ελληνισμού και όχι απλά ζήτημα οικονομικής ανάκαμψης. Ωστόσο, εάν για ένα έργο (π.χ. ανέγερση ενός κτιρίου) με συγκριτικά ελάχιστη αξία σε σχέση με το φυσικό αέριο, απαιτείται μια τεχνοκρατική μελέτη που συνυπολογίζει τα οφέλη και το κόστος από διάφορα σενάρια, είναι αδιανόητο που μια τέτοια αξιολόγηση δεν προωθείται γύρω από την διαχείριση του φυσικού αερίου σε συνάρτηση με τις οικονομικές και άλλες φοβερές επιπτώσεις. Μόνο βολεμένοι ή αφελείς δεν θα επιθυμούσαν μια μελέτη η οποία θα συνεκτιμά το κόστος και τους κινδύνους (που δεν είναι μόνο οικονομικοί π.χ. όσο αυξάνεται η οικονομική εξαθλίωση και δυστυχία άλλο τόσο θα αποκτά Ε/κ κατεχόμενη γη η Τουρκία) από την «παθητική» διαχείριση έναντι της επίσπευσης σε όλα τα επίπεδα με το τι κοστίζει και τι ωφελεί, κάθε σενάριο ξεχωριστά. Η αναμονή μέχρι το απώτερο μέλλον εμπεριέχει αβεβαιότητα, ενώ η επίσπευση των διαδικασιών περιλαμβανομένης και της προείσπραξης εσόδων είναι όφελος με παραχώρηση έκπτωσης. Άλλωστε, είναι συνετό να επιτρέψουμε σε χρέος 17 δις να καταστρέψει την Κύπρο εάν ένα ποσοστό εσόδων συγκριτικά μικρό αρκεί για την επανεκκίνηση της οικονομίας και αποτροπής των σοβαρών κινδύνων;   

Πάντως, η Τρόικα επέβαλε τριετές πρόγραμμα (!) στην καλύτερη των περιστάσεων. Το ΔΝΤ επιδιώκει να επιβληθεί διαχείριση απροσδιορίστου διαρκείας στο φυσικό αέριο, το οποίο κινδυνεύουμε να ξεπουλήσουμε πριν καν βγει επειδή θα το έχουμε υποθηκεύσει στους ξένους και θα έχει καταστραφεί το παρόν και το μέλλον.

Kώστας Μαυρίδης - Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής - mavrides@ucy.ac.cy   

Οικονομία: νομιμότητα και ανταγωνισμός

Έχουμε αναφερθεί ξανά στον «τοίχο» που συντρίβει μέτρα που δεν τυγχάνουν της έγκρισης των συμφερόντων του τραπεζικού συστήματος εξουσίας στην Κύπρο. Ως αποτέλεσμα, ορθολογιστικά μέτρα βάσει της οικονομίας της αγοράς (market economy) αλλά και βάσει της ευρωπαϊκής νομιμότητας (π.χ. υπέρ του ανταγωνισμού), αντί να τυγχάνουν στήριξης από όσους υποστηρίζουν τον ανταγωνισμό στην οικονομία, αντιμετωπίζουν τον τοίχο της «σιωπής» μέχρι να τελματωθούν. Περιοριζόμαστε σε δύο μέτρα που αλληλοσυνδέονται με σοβαρές οικονομικές προεκτάσεις. Την προπληρωμή δανείων που θα προκαλέσει αύξηση της ρευστότητας προς το τραπεζικό σύστημα  ως το οικονομικά σωστό  λόγω συνθηκών και  που ταυτόχρονα, συνδυάζεται με υποχρεώσεις που προστάζει η Ευρωπαϊκή νομιμότητα.   

Η νομοθεσία καθιστά παράνομες διάφορες τραπεζικές πρακτικές και επιπλέον, προστατεύει προληπτικά τα πρόσωπα (πελάτες τραπεζών για σκοπούς εκτός των επαγγελματικών τους δραστηριοτήτων π.χ. για στεγαστικό δάνειο), υποδεικνύοντας προς «τα κράτη-μέλη να μεριμνούν ώστε στις συμβάσεις που συνάπτονται… να μην περιλαμβάνονται καταχρηστικές ρήτρες». Πότε έγινε αυτό στην Κύπρο; Η νομοθεσία προνοεί «να υπάρχουν τα κατάλληλα και αποτελεσματικά μέσα, προκειμένου να πάψει η χρησιμοποίησή τους», ότι οι καταναλωτές «πρέπει να προστατεύονται από τις καταχρήσεις ισχύος … του παρέχοντος υπηρεσίες», «οι συμβάσεις πρέπει να συντάσσονται με σαφή και κατανοητό τρόπο … και σε περίπτωση αμφιβολίας πρέπει να υπερισχύσει η πιο ευνοϊκή ερμηνεία για τον καταναλωτή». Η νομοθεσία ορίζει επίσης πότε μια πρόνοια σύμβασης θεωρείται καταχρηστική π.χ. όταν «δημιουργεί εις βάρος του καταναλωτή σημαντική ανισορροπία ανάμεσα στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μερών», «η εκτέλεση των υποχρεώσεων του επαγγελματία υπόκειται σε όρο, η εκπλήρωση του οποίου εξαρτάται από τη βούλησή του και μόνο» κ.ά. Για τα πιο πάνω έχουν συσσωρευτεί αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που επιβεβαιώνουν και ξεκαθαρίζουν μεταξύ άλλων την υποχρέωση κάθε κράτους-μέλους να ενεργεί εν ανάγκη με τρόπον προληπτικό για την εφαρμογή της νομοθεσίας π.χ. μέσω εξωδικαστικού μηχανισμού. Πότε έγινε αυτό στην Κύπρο; Ενδεικτικά, η Ε.Ε. υποχρεώνει τις τράπεζες να μετρούν το έτος ως έχει (π.χ. 365 μέρες), ενώ στην Κύπρο ο τραπεζικός χρόνος έχει 360 μέρες (επειδή τις συμφέρει) υπερχρεώνοντας χιλιάδες αθώο κόσμο, χωρίς οποιαδήποτε κρατική παρέμβαση για προστασία του. Θα ήταν περιττό να επιχειρηματολογήσω για υποδείξεις για λειτουργία εξωδικαστικής Αρχής με σκοπό την συναινετική επίλυση διαφορών. Αυτό προτάθηκε σε αρμόδιους πριν δέκα χρόνια όπως υποδείκνυε η Ε.Ε. τότε, «προκειμένου να επιτύχει ένα υψηλό επίπεδο προστασίας και να … εξασφαλίσει την απλή και αποτελεσματική πρόσβαση των καταναλωτών στη δικαιοσύνη και …να διευκολύνει την επίλυση καταναλωτικών διαφορών σε πρώιμο στάδιο».

Το άλλο μέτρο (υποβλήθηκε  Ιούλιο  2013) αφορά την ΠΡΟ-ΠΛΗΡΩΜΗ με μετρητά μέρους των δανείων με κατάργηση των χρεώσεων εκείνων που είναι παράνομες και το εμποδίζουν. Επιπλέον, προτάθηκε η παροχή  κίνητρου προς τον δανειολήπτη π.χ. μείωση της δόσης ή απάλειψη τόκων για 2 χρόνια. Το μόνο αρνητικό είναι η απώλεια εσόδων από την τράπεζα η οποία όμως θα δανείσει τα πρόσθετα κεφάλαια για να αναπληρώσει το διαφυγέν έσοδο. Ωστόσο, τα θετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη είναι τεράστια, άμεσα (αύξηση ρευστότητας) και μακροπρόθεσμα, ενδυνάμωση της τραπεζικής σταθερότητας, μείωση  δανειστικών επιτοκίων λόγω ανταγωνισμού,  διοχέτευση χρημάτων σε παραγωγικές επιχειρήσεις με διατήρηση θέσεων εργασίας κ.ά.   

Η περιφρόνηση προς τη νομοθεσία είναι έκδηλη και συμβαίνει με τις εποπτικές και άλλες πολιτειακές εξουσίες σε λειτουργία. Από την άλλη, σήμερα οι οικονομικές περιστάσεις υποχρέωσαν πολλούς να διαπιστώνουν (έστω με καθυστέρηση) ότι η έλλειψη ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα εντείνει τον φαύλο κύκλο της οικονομίας. Ένα τραπεζικό ίδρυμα να φανεί αδύνατο στις υποχρεώσεις του προς τους καταθέτες, θα ακολουθήσουν αδιανόητες επιπτώσεις στην οικονομία ως σύνολο. Αυτά επιβάλλουν λήψη δραστικών και εφικτών μέτρων. Γι αυτό επιμένουμε ότι, η κριτική είναι καλή φτάνει να προτείνει κάτι (εφικτό και) καλύτερο. 

Κώστας Μαυρίδης  -   mavrides@ucy.ac.cy

Οικονομία: από τη θεωρία στην πράξη

Παρεμβάσεις στην ελεύθερη οικονομία αιτιολογούνται σε καταστάσεις όπου το ιδιωτικό συμφέρον μέσω ιδιωτικών συναλλαγών (π.χ. ανάμεσα στις τράπεζες και τους καταθέτες ή δανειολήπτες), δεν ενσωματώνει το συνολικό κόστος στην κοινωνία. Στην παρούσα φάση, η κυπριακή κοινωνία είναι συνολικά εκτεθειμένη σε ένα συστημικό ρίσκο που πηγάζει από το τραπεζικό σύστημα. Χωρίς εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα, σταθεροποίηση της οικονομίας δεν προκύπτει. Από την άλλη, όσο πιο γρήγορα σταθεροποιηθεί ο τραπεζικός τομέας, τόσο πιο γρήγορα θα επωφεληθεί η οικονομία. Και αποτελεί τεράστιο κίνδυνο να ευχόμαστε απλά «τα πράγματα να κυλήσουν ομαλά», την στιγμή που μια επιδείνωση της κατάστασης σε μια τράπεζα θα έχει φοβερές επιπτώσεις στο σύνολο των επιχειρήσεων, της κοινωνίας και του κράτους, ακόμη και σε όσους δεν έχουν σχέση με τράπεζες.

Εδώ και καιρό επιμένουμε σε συγκεκριμένες ρεαλιστικές προτάσεις στο εφικτό πλαίσιο που οριοθετείται από τις οικονομικές και νομικές παραμέτρους. Αντί της υφιστάμενης παθητικής στάσης και αντί να συζητάμε ανέφικτες προτάσεις που δεν θα γίνουν (π.χ. να εγγυηθεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τις καταθέσεις στην Κύπρο), ας επικεντρωθούμε στο εφικτό και επιστημονικά ορθό. Παρεμπιπτόντως, η χρονική μετάθεση της μαζικής εκποίησης  ακινήτων (π.χ. από δύο σε τρία χρόνια)  δεν αλλάζει την λειτουργία της αγοράς. Μια μετάθεση θα έχει αποτέλεσμα την συντριβή στις τιμές των ακινήτων από ΤΩΡΑ, διογκώνοντας τα προβληματικά δάνεια. Για να περιοριστεί αυτό, απαιτείται άλλη διαχείριση, στην βάση επιστημονικού ορθολογισμού.   

Στην πραγματικότητα, ούτε οι τράπεζες ούτε το κράτος μπορεί να εγγυηθούν πρακτικά τις καταθέσεις για να επιστρέψουν εντός του τραπεζικού συστήματος τα κεφάλαια που σήμερα επιλέγουν να μένουν εκτός τραπεζών ή επιδιώκουν έξοδο εκτός Κύπρου. Μπορούμε όμως να στοχεύσουμε στην αύξηση της ρευστότητας προς το τραπεζικό σύστημα παρακάμπτοντας τους φόβους. Άλλωστε, η σοβαρή έλλειψη ρευστότητας δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο που αυτοτροφοδοτείται ώστε καθένας επιδιώκει να προστατευτεί διατηρώντας μετρητά εκτός του τραπεζικού συστήματος, πράγμα που αφαιρεί από τις τράπεζες τη δυνατότητα να δανείζουν (σπρώχνοντας τις σε ψηλά δανειστικά επιτόκια για να διατηρούν έσοδα). Η κατάσταση «στραγγαλίζει» τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά (με το ψηλότερο ποσοστό δανεισμού στην Ε.Ε.) και ο φαύλος κύκλος προεκτείνεται με αύξηση της ανεργίας που καθιστά αδύνατη την αποπληρωμή των δανείων και μειώνει τις εισπράξεις από  φορολογίες για το κράτος, το οποίο από την άλλη, πληρώνει μεγαλύτερα ποσά στα επιδόματα.    

Προτείναμε μέτρα εφικτά που εξαρτώνται από τα χέρια μας και έχουν ορθολογιστικό στόχο την αλλαγή των προσδοκιών προς το καλύτερο, χωρίς αποδυνάμωση του τραπεζικού συστήματος.

Η δραστική μείωση των δανειστικών επιτοκίων ταυτόχρονα με τα καταθετικά και η καθοριστική σημασία ενός Διαμεσολαβητή με ουσιαστικό ρόλο που θα μειώσει τις εκποιήσεις, είναι μέτρα για τα οποία επιχειρηματολογούμε προ καιρού. Άλλο μέτρο που τέθηκε σε ανώτατο επίπεδο έγκαιρα από τον Ιούλιο  2013, με στόχο την επιστροφή κεφαλαίων στο τραπεζικό σύστημα είναι η ΠΡΟΠΛΗΡΩΜΗ μέρους των δανείων (με κατάργηση των χρεώσεων που σήμερα υφίστανται και είναι εν πολλοίς καταχρηστικές και παράνομες). Η προπληρωμή προϋποθέτει κίνητρο προς τον δανειολήπτη π.χ. μείωση της δόσης ή απάλειψης τόκων για 2 χρόνια. Το μόνο αρνητικό είναι η απώλεια εσόδων από την τράπεζα η οποία ωστόσο θα έχει πλέον μετρητά να δανείσει για να ανακτήσει το όποιο διαφυγέν έσοδο. Αλλά, τα θετικά πολλαπλασιαστικά οφέλη είναι συντριπτικά, κάποια άμεσα και άλλα μακροπρόθεσμα π.χ. αύξηση ρευστότητας που θα καταλήξει σε ενδυνάμωση της τραπεζικής σταθεροποίησης, ανταγωνισμό με πίεση στα δανειστικά επιτόκια, διοχέτευση χρημάτων σε παραγωγικές επιχειρήσεις με διατήρηση θέσεων εργασίας ή και αύξηση κ.ά.    

Επαναλαμβάνω ότι οι συνθήκες επιβάλλουν ανάληψη πρωτοβουλιών με ορθολογιστικές και ισορροπημένες προτάσεις πριν συσσωρευτούν τεράστια προβλήματα και είναι αργά, όπως εξελίχθηκε δυστυχώς το θέμα με τα επιτόκια και τον Διαμεσολαβητή. Αυτό φανερώνει δυστυχώς και ποιος συνεχίζει να κάνει κουμάντο στο κυπριακό πολιτικό σύστημα εξουσίας.

Κώστας Μαυρίδης - mavrides@ucy.ac.cy 

Επιτέλους, προωθήστε ισορροπημένα μέτρα!

Για χρόνια, πολλοί αναφερόμασταν στον «τοίχο» που εμπόδιζε έγκαιρη λήψη αποφάσεων επί της προηγούμενης Κυβέρνησης, η οποία τελικά κρίθηκε απαξιωτικά για την παραγνώριση της. Εκείνος ο «τοίχος» ήταν προφανώς αποτέλεσμα δογματικής προσέγγισης ή σκοπιμοτήτων.  Με το πρόσφατο μάθημα νωπό, η καθυστέρηση που επικρατεί γύρω από τον χρηματοπιστωτικό τομέα και τα προβλήματα που συσσωρεύονται είναι ανεξήγητη.  

Πρέπει να διαχειριστούμε την πραγματικότητα ως έχει και όχι να την κρύβουμε. Υπάρχει εκροή καταθέσεων λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης,  ενώ ταυτοχρόνως, τα  προβληματικά δάνεια πολλαπλασιάζονται. Πρόκειται για δυνητικά επικίνδυνες καταστάσεις για το τραπεζικό σύστημα και την οικονομία ολόκληρη. Το ζητούμενο είναι να γίνουν ΕΓΚΑΙΡΑ εκείνες οι παρεμβάσεις και ρυθμίσεις που είναι απόλυτα αναγκαίες για να διασφαλιστεί η σταθερότητα του τραπεζικού τομέα με τρόπο όμως που να μην είναι εις βάρος της κοινωνίας και της οικονομίας.

 Επειδή στα λόγια ο καθένας μπορεί να βαφτίσει το άσπρο μαύρο με βάση το συμφέρον, επικεντρωνόμαστε στις πράξεις. Όλοι δηλώνουν σήμερα (!) ότι η μείωση των δανειστικών επιτοκίων επιβάλλεται. Στην πράξη όμως, η Κεντρική Τράπεζα παρενέβη με στήριξη οικονομικών συμβούλων και πολιτικών τον Απρίλιο 2013 και μείωσε τα καταθετικά επιτόκια (τώρα είναι στο μισό ύψος από τότε), χωρίς ανάλογη παρέμβαση στα δανειστικά επιτόκια που ήταν το ζητούμενο. Έκτοτε, οι διαμορφωτές εκείνης της πολιτικής προέβαλλαν ότι «η μείωση των δανειστικών επιτοκίων, απαγορεύεται από τη νομοθεσία», ή ότι, «δεν το επιτρέπει η Τρόικα», σε βαθμό που … πολλοί το πίστεψαν. Τελικά, η πραγματικότητα είναι διαφορετική όπως η Τρόικα υπέδειξε τις προάλλες. «Δεν συστήνω νομοθετική μείωση των επιτοκίων», δεν  σημαίνει απαγορεύω. Ξεκαθαρίζουμε ότι υπάρχουν αποτελεσματικές και ηπιότερες πολιτικές για μείωση των επιτοκίων χωρίς νομοθετική ρύθμιση ώστε να περιοριστούν οι στρεβλώσεις. Εδώ επισημαίνουμε αφενός τις παραπλανητικές «εξειδικευμένες» απόψεις που για μήνες εκφράζονταν και αφετέρου, ότι δεν γίνεται οι παρεμβάσεις υπέρ των τραπεζών να είναι επιθυμητές στρεβλώσεις αλλά οι παρεμβάσεις υπέρ της κοινωνίας να είναι ανεπιθύμητες στρεβλώσεις.     

Για άλλη μια φορά παραθέτουμε τρεις εισηγήσεις (αλληλοσυνδεόμενες και μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής). Η κριτική είναι ευπρόσδεκτη, φτάνει να προτείνεται κάτι καλύτερο. Θετικό βήμα είναι που ορισμένοι πολιτικοί υιοθέτησαν μέτρα που για πολύ καιρό επιχειρηματολογούμε. Πρώτον, μείωση δανειστικών επιτοκίων με ταυτόχρονη ακύρωση των καταχρηστικών προνοιών και πρακτικών οι οποίες ασκούνται από το τραπεζικό σύστημα για χρόνια (όπως προνοεί και σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία) και ρύθμιση της δυνατότητας των  δανειζομένων να ΠΡΟΠΛΗΡΩΝΟΥΝ μέρος του δανείου τους χωρίς καταχρηστικές χρεώσεις που σήμερα λειτουργούν αποτρεπτικά. Δεύτερον, σε σχέση με τα προβληματικά δάνεια η αντίληψη που επικρατεί είναι πως η κατάσταση (δεν έχει σημασία αν θα συμβεί σε 2 ή 3 χρόνια) θα καταλήξει σε μαζική εκποίηση ακινήτων που θα συντρίψει τις τιμές γενικότερα με πολλαπλές αρνητικές επιπτώσεις από ΤΩΡΑ αφού έτσι λειτουργεί η οικονομία. Η λειτουργία Διαμεσολαβητή με ουσιαστικό και ισορροπημένο ρόλο και όχι διακοσμητικά προσαρμοσμένο στις επιδιώξεις των τραπεζών ή του δανειολήπτη, θα μειώσει σημαντικά το πρόβλημα. Σημειώνεται ότι  η δημιουργία Διαμεσολαβητή προτάθηκε από εμένα προσωπικά στους αρμόδιους πριν από δέκα χρόνια (ως Φορέας Εξώδικης Επίλυσης Τραπεζικών Διαφορών) και ακόμη να λειτουργήσει.

Η τρίτη εισήγηση είναι κάτι που επιχειρηματολογούμε από τον Ιούλιο με στόχο να αναστραφεί η φυγή καταθέσεων από το τραπεζικό σύστημα. Προτείνουμε προώθηση σχεδίων για ΠΡΟΠΛΗΡΩΜΗ μέρους του δανείου (χωρίς χρεώσεις) παρέχοντας όμως σοβαρό κίνητρο στο δανειολήπτη π.χ. μείωση της δόσης ή τόκων για 3 χρόνια. Η διατήρηση και επαναφορά κεφαλαίων εντός του τραπεζικού συστήματος θα έχει πολλαπλά θετικά αποτελέσματα βάσει της  πραγματικότητας ως έχει. Ο δικός μας φόβος είναι ότι τέτοιες ισορροπημένες εισηγήσεις θα έρθουν στο προσκήνιο (όπως έγινε με τα επιτόκια και τον Διαμεσολαβητή) όταν θα έχουν συσσωρευτεί τεράστια προβλήματα. Και στην  πραγματικότητα δεν έχουν καν λειτουργήσει.  

Κώστας Μαυρίδης - Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής  - mavrides@ucy.ac.cy

Οικονομία: Ιδιωτικό και δημόσιο συμφέρον

Η προηγούμενη Κυβέρνηση επικρίθηκε έντονα επειδή καθόσον η οικονομία πήγαινε στον γκρεμό,  παρακολουθούσε απαθώς ή ενεργούσε υποταγμένη σε δογματικές αντιλήψεις ή σκοπιμότητες. Χαρακτηριστική η εκ των υστέρων ομολογία του τότε Υπ. Οικονομικών Χ. Σταυράκη (προφανώς προσδοκώντας στον έπαινο) ότι, κατόπιν δικής του παρέμβασης προς διεθνή οίκο κατάφερε (!) την μετάθεση έκδοσης αρνητικής έκθεσης μερικές μέρες μετά τις εκλογές με αποτέλεσμα το κέρδος για το ΑΚΕΛ σε ψήφους. Οι ασήκωτες ευθύνες της τότε Κυβέρνησης δεν διαγράφονται εξαιτίας της ασυδοσίας του τραπεζικού τομέα ή της ανεπαρκούς εποπτείας. Πάντως, σε σχέση με την οικονομική πολιτική, το κύριο μάθημα από τα πιο πάνω είναι ότι τα μέτρα πρέπει να εφαρμόζονται στην ώρα τους. Αυτό άλλωστε διακρίνει, μεταξύ άλλων, τον ηγέτη που εμπνέει εμπιστοσύνη υπηρετώντας το δημόσιο συμφέρον από τον πολιτικάντη.  

Τον Μάρτη 2013 υπήρξε μια φοβερή ανατροπή και παράλληλα, μια νέα Κυβέρνηση. Έκτοτε, με βάση την πραγματικότητα και στο πλαίσιο συγκροτημένης επιστημονικής βάσης, προτείνουμε μέτρα με σκοπό το καλύτερο υπό τις περιστάσεις. Για παράδειγμα, η δημιουργία εξώδικου φορέα ρύθμισης τραπεζικών διαφορών (υποβλήθηκε πριν από δέκα χρόνια!) επανήλθε επιτακτικά πλέον στο προσκήνιο. Ωστόσο, ακόμη να λειτουργήσει και ήδη επιδιώκεται υποταγή του στην τραπεζική εξουσία. Σε σχέση με τα επιτόκια, έγινε παρέμβαση της πολιτείας τον Απρίλιο 2013 με αποτέλεσμα τη μείωση των καταθετικών επιτοκίων (τώρα είναι στο μισό από το τότε επίπεδο) προς όφελος των τραπεζών. Εξαρχής επιμέναμε ότι επιβάλλεται παρόμοια παρέμβαση για μείωση των δανειστικών επιτοκίων, χωρίς κατ΄ανάγκην νομοθετική ρύθμιση ώστε να περιοριστούν οι στρεβλώσεις. Το κύριο αντεπιχείρημα αρχικώς ήταν ότι «το απαγορεύει η νομοθεσία» και το «δεν γίνεται». Μετά έγινε ευχή πως «θα μειώσουν οι τράπεζες τα επιτόκια». Σήμερα, οι αρμόδιοι μελετούν ακόμη και νομοθετική ρύθμιση των δανειστικών επιτοκίων, ενώ στα λόγια πρωτοστατούν πολλοί που έλεγαν το  αντίθετο μόλις πριν μερικές βδομάδες. Στο μεσοδιάστημα, η αδυναμία αποπληρωμής των δανείων εξελίσσεται σε κοινωνική μάστιγα με πολλαπλές επιπτώσεις π.χ. η εκποίηση ακινήτων θα συντρίψει τις τιμές γενικότερα.    

Άλλο μέτρο που εισηγηθήκαμε με επεξηγηματικό σημείωμα στους αρμόδιους μέσα Ιουλίου 2013, βασίστηκε στην εκτίμηση ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης και ο φόβος για άλλο κούρεμα ή πτώχευση, θα ωθούσε σημαντική φυγή καταθέσεων από το τραπεζικό σύστημα με αδιανόητους  κινδύνους. Η εισήγηση ήταν να προωθεί άμεσα -πριν είναι αργά- η δυνατότητα των  δανειζομένων να προπληρώνουν μέρος του δανείου τους, παρέχοντας τους  σοβαρό κίνητρο όπως π.χ. τη διαγραφή τόκων δύο χρόνων ή μέρους του δανείου, χωρίς καταχρηστικές χρεώσεις. Σκοπός είναι η επαναφορά των κεφαλαίων εντός του τραπεζικού συστήματος με όλα τα θετικά που αυτό συνεπάγεται, με διαχείριση της πραγματικότητας ως έχει. Οι πολιτικές υποδείξεις ή διαφημίσεις στα ΜΜΕ και οι θεωρίες,  δεν αποκαθιστούν την  εμπιστοσύνη. Αργά ή γρήγορα, ο ρεαλισμός της οικονομίας επικρατεί με την κατάσταση στο χειρότερο.

Προσωπικά, δεν γνωρίζω άλλη περίπτωση οικονομίας όπου το ιδιωτικό συμφέρον να απαιτεί κρατική στήριξη με τόσο μονομερή και έκδηλο τρόπο στο όνομα της … επιστήμης και του δημοσίου συμφέροντος. Από την άλλη, οποιαδήποτε εισήγηση για ρύθμιση και παρέμβαση που δεν τυγχάνει της έγκρισης των τραπεζών, θεωρείται … λανθασμένη όταν προτείνεται, αλλά, μήνες ή χρόνια μετά, αναζητούνται μέτρα στη βάση όσων προτάθηκαν προ πολλού.

Η κυπριακή κοινωνία υπόκειται σήμερα ένα επικίνδυνο εγχείρημα. Αυτή η επίπονη και επικίνδυνη εγχείριση, πρέπει να πετύχει με το να διασωθεί ο ασθενής που είναι η κοινωνία. Και αυτό μπορεί να γίνει μέσω μιας ισορροπημένης στόχευσης με βάση το δημόσιο συμφέρον και αξιοποιώντας το πλαίσιο των κανόνων της αγοράς. Η επιστήμη που διέπει οικονομίες της αγοράς όπως τη δική μας αιτιολογεί πλήρως την παρέμβαση και ρύθμιση σε έκτακτες καταστάσεις όπου η αγορά μέσω των ιδιωτικών της συναλλαγών, αποτυγχάνει να ενσωματώσει το κοινωνικό κόστος ή όφελος.  

Κώστας Μαυρίδης  Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής -  mavrides@ucy.ac.cy 

Η νέα προσέγγιση στο πλαίσιο του ορθολογισμού

Έχουν προβληθεί διάφορες επικρίσεις για τη νέα προσέγγιση που υιοθέτησε ο Πρόεδρος στο Κυπριακό. Για παράδειγμα, επικρίνεται γιατί ενώ δεσμεύτηκε σε συλλογικότητα, τώρα «πρώτα αποφασίζει και μετά ενημερώνει». Γιατί, μίλησε για την «σοφία των πολλών», αλλά αποδέχτηκε μόνος του μια τουρκική απαίτηση -που παρουσιάζεται ως δική του πρωτοβουλία- η οποία παραπέμπει σε τετραμερή διάσκεψη. Και άλλα τέτοια…

Θα ακολουθήσουμε διαφορετική διαδρομή με ορθολογιστική αξιολόγηση της ουσίας και όχι θεμάτων τακτικής ή προεκλογικών δεσμεύσεων.  Άλλωστε, η νέα προσέγγιση εντάσσεται στην συγκεκριμένη σχολή σκέψης που αυτοπροβάλλεται ότι αξιολογεί τις συνθήκες με βάση τον «πατριωτικό ορθολογισμό». Θα ήταν λοιπόν ωφέλιμο (αρεστό δεν ξέρω) να αξιολογηθεί ο ορθολογισμός της νέας προσέγγισης με βάση την ΟΥΣΙΑ της αντιπαλότητας με την Τουρκία, πέραν άλλων υποδεέστερων πτυχών που είναι κατανοητό να εξυπακούει. 

Το 2004 πρωτοστατήσαμε και στη συνέχεια ορθολογιστικά αναδείξαμε τον επικείμενο γεωπολιτικό σεισμό στην Αν. Μεσόγειο με επίκεντρο τον ενεργειακό πλούτο και την μοναδική ευκαιρία για την Κύπρο. Η Κυπριακή Δημοκρατία κατάφερε να επιβιώσει το 1974 και τις έκτοτε παγίδες, αλλά δεν ανέτρεψε την τουρκική κατοχή. Διότι, η Τουρκία -πέραν από τα προσχήματα για δήθεν αποκατάσταση του συντάγματος ή προστασία των Τ/κ- θεωρεί τον έλεγχο της Κύπρου  «ζωτικό της συμφέρον» για επέκταση στην Αν. Μεσόγειο. Και φυσικά, αναζητεί ευκαιρία για ματαίωση ενός τέτοιου εγχειρήματος υπέρ της Κύπρου, η οποία στηρίζεται σε μια σύγκλιση συμφερόντων χωρών που παρεμποδίζει μια ωμή τουρκική στρατιωτική επέμβαση και διανοίγει προοπτική εξόδου από την οικονομική δυσπραγία αλλά και των δυσβάσταχτων κατοχικών δεδομένων. Προπάντων, ακυρώνει το τουρκικό όραμα, που είναι ο δικός μας εφιάλτης. Συνοπτικά και ορθολογιστικά, η Τουρκία έχει συγκεκριμένους στόχους για στρατηγικό έλεγχο της Κύπρου για επέκταση της στην Αν Μεσόγειο. Και για τον πλέον άπιστο ή σκεπτικιστή,  το «Στρατηγικό Βάθος» του Νταβούτογλου δεν αφήνει αμφιβολίες.

Όπως ήδη προβάλλεται, η νέα προσέγγιση εντάσσεται σε μια διαφορετική τακτική που ακολουθεί ήπιο λεκτικό (π.χ. αντί για τουρκική κατοχή, έγινε αναφορά σε status quo) η οποία μαζί με την δρομολογούμενη διαδικασία μπορεί να οδηγήσουν σε λύση. Ωστόσο, μια αποδεκτή λύση προϋποθέτει ότι η Τουρκία θα αναγκαστεί να την αποδεκτεί, κάνοντας παραχωρήσεις από τις στρατηγικές της επιδιώξεις. Το κύριο ζητούμενο για όποιον ρεαλιστικά αναζητεί αποδεκτή λύση είναι να πείσει ορθολογιστικά πως η Τουρκία θα συμβιβαστεί. Πάντως, μια κατευναστική πολιτική με υποχωρήσεις τακτικής ή διαδικασίας, με ήπιο λεκτικό και άλλα τέτοια, δεν αποτελούν ορθολογισμό για σωστή λύση εάν δεν συνδέονται με την ουσία. Μια προσέγγιση που παραβλέπει τον ορθολογισμό και την ουσία, καταλήγει σε λύση-διάλυση (με νέες υποχωρήσεις εκ μέρους μας). Γι αυτό, θα ήταν απαραίτητο (και ωφέλιμο) να τεκμηριωθεί ορθολογιστικά πως η νέα προσέγγιση στριμώχνει την Τουρκία να εγκαταλείψει τις πάγιες επιδιώξεις της. Και το εννοούμε καλόπιστα.   

Εάν όντως ο Πρόεδρος δεν θα ενδώσει στις τουρκικές αξιώσεις (έχει αποκηρύξει κατ΄επανάληψην σχέδια τύπου Ανάν), ποια παράμετρος θα επιβάλει στην Τουρκία σημαντικό κόστος από την παραμονή της κατάστασης ως έχει ώστε ορθολογιστικά να οδηγηθεί σε έναν αποδεκτό συμβιβασμό; Ενόψει εξελίξεων στην Αν. Μεσόγειο με δυναμική ανατροπής υπέρ μας, πως η νέα προσέγγιση λειτουργεί βοηθητικά και δεν ακυρώνει την ουσία;  Διαφορετικά, η Κύπρος θα βγει χαμένη με τον χρόνο να εμπεδώνει την κατοχή και εις βάρος μας πολιτικά και νομικά κεκτημένα, είτε χειρότερα, αποδεχόμενη την τουρκική «λύση».  

Επικεντρωνόμαστε στην ουσία γιατί βρίσκεται σε εξέλιξη μια στρατηγική αντιπαλότητα στην Αν. Μεσόγειο και δημιουργείται πρωτοφανής ρευστότητα με επίκεντρο την ενέργεια. Και θα υπάρχει σωστή και λάθος επιλογή που θα καθορίσει το μέλλον του ελληνισμού ευρύτερα. Αυτή την ώρα η Τουρκία επιδιώκει οτιδήποτε για να ματαιώσει την επικείμενη δυναμική. Τελικά, θα βγάλουμε τα μάτια μόνοι μας ή θα αξιοποιήσουμε την ιστορική ευκαιρία;

Κώστας Μαυρίδης -             mavrides@ucy.ac.cy

Επιλογές εξόδου από την μέγκενη

Στη σημερινή πραγματικότητα, οι οικονομικές δυνατότητες του κράτους μειώνονται συνεχώς και η ανάγκη για πρόσθετες περικοπές αυξάνεται. Μια μέρα κάποτε θα … έρθει η ανάκαμψη. Το ζητούμενο είναι να συντομευτεί το διάστημα της πτώσης ως αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών και όχι συγκυριών, προτού εξουθενωθεί οικονομικά μεγάλο μέρος της κοινωνίας και προτού συντριβούν οι αντιστάσεις στο  Κυπριακό. Δυστυχώς, σε αυτή την πραγματικότητα, το μνημονιακό καθεστώς της Τρόικας οριοθετεί τις εφικτές επιλογές. Οι αντιστάσεις και κινητοποιήσεις δεν έχουν δυνατότητα ανατροπής της πραγματικότητας εφόσον δεν προβάλλουν άλλες λύσεις. 

Το φυσικό αέριο είναι το μεγαλύτερο οικονομικό-πολιτικό εγχείρημα από την εγκαθίδρυση του κυπριακού κράτους. Η σπουδαιότητα του δυνατόν να υπερβαίνει και την ένταξη στην Ε.Ε. Αναπόφευκτα, οι αποφάσεις γύρω από ένα τέτοιο κορυφαίο ζήτημα ιστορικής σπουδαιότητας, πρέπει να λαμβάνονται με ανάλογη μελέτη και τεκμηρίωση. Δεν αναφερόμαστε σε θέματα τακτικής (π.χ. όπου ένα Υπουργείο ή μια ομάδα τεχνοκρατών διαχειρίζεται) αλλά στρατηγικής διαχείρισης που αφορούν την συλλογική ηγεσία, Κυβέρνηση και Βουλή.

Η διαδικασία αξιοποίησης του φυσικού αερίου (π.χ. επίσπευση της διαδικασίας, προείσπραξη εσόδων, προπώληση μέρους της παραγωγής) πρέπει να αξιολογείται εντός των εκάστοτε συνθηκών. Θέσεις υπέρ ή εναντίον στο παρελθόν (ιδίως ενόψει εκλογών) φορτίστηκαν από την πολιτική αντιπαλότητα. Αντικειμενικά, εξαιρούνται της καχυποψίας εκείνοι που προβάλλαμε θέσεις (δημόσια και εμπιστευτικά σε αρμόδιους επί προηγούμενης κυβέρνησης) πολύ πριν γίνει θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης. Αν και δεν μπορεί να προκρίνει κάποιος ποια είναι η απόλυτα ορθή θέση, οι συνθήκες πλέον ωρίμασαν και εκ των πραγμάτων οι καταστάσεις επιβάλλουν σοβαρή μελέτη κάθε δυνατότητας εξόδου από την μέγκενη της κρίσης ενόψει κινδύνου συντριβής. Εάν όντως γίνεται παραδεκτό ότι είμαστε σε πρωτόγνωρα επικίνδυνη κατάσταση και επίπεδα δυστυχίας, απαιτείται επαναξιολόγηση χωρίς προαποκλεισμούς επιλογών. Στο παρελθόν, αρκετοί προκατέλαβαν θέσεις με βάση την τότε συμφέρουσα πολιτική γραμμή, ή και απλά αντίθετα προς την άλλη γραμμή, χωρίς σοβαρή τεκμηρίωση. Θυμίζω την προχειρότητα που επικράτησε στην δημόσια επιχειρηματολογία η οποία άλλαζε ανάλογα π.χ. αρχικώς, προβλήθηκε ότι «προπώληση δεν  γίνεται» (ως εάν κάποια διεθνής σύμβαση να το απαγορεύει), αργότερα περιορίστηκε στο «προπώληση θα σημαίνει ξεπούλημα» επειδή θα πωληθεί σε έκπτωση! Η συνέχιση τέτοιων προσεγγίσεων σήμερα είναι εγκληματική. Μια επαναξιολόγηση των επιλογών σήμερα θα αναδείξει την πολιτική διορατικότητα και ευθυκρισία πρωτίστως αυτής της Κυβέρνησης. Επιπλέον, θα προκαταλάβει όσους εκτός Κύπρου (Τουρκία, Ντάουνερ κ.ά.) θέλουν να κάψουν το ύστατο αυτό χαρτί της Κύπρου συνδέοντας το με κάποια «διευθέτηση» στο Κυπριακό.

Στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη οικονομία, ένα κράτος αποφασίζει τις εμπορικές του συναλλαγές με βάση το συμφέρον του. Θέσεις που προαποκλείουν την προπώληση θα ήταν λογικές μόνο αν βασίζονταν σε τεκμηρίωση ότι το όφελος από μια επίσπευση της είσπραξης εσόδων θα ήταν σαφώς λιγότερο από το κόστος παραμονής στα στενά όρια του μνημονιακού καθεστώτος με τους φοβερούς κινδύνους στην οικονομία και στο Κυπριακό.

Κάθε μέρα που περνά τα πράγματα γίνονται χειρότερα και το φυσικό αέριο παραμένει η μοναδική ουσιαστική προοπτική. Δυνατόν μια σημερινή προπώληση (με  έκπτωση) να  αποφέρει ουσιαστικό όφελος (με καλύτερη αξιοποίηση των εσόδων στην οικονομία) και να ήταν προτιμότερο παρά η αναμονή για πώληση στο μέλλον σε ψηλότερη τιμή (ποιος το εγγυάται αυτό;). Ως τότε, θα έχουν υπερδιογκωθεί τα χρέη του δημοσίου, θα έχει συρρικνωθεί σε απίστευτο βαθμό η ιδιωτική οικονομία και θα έχει προκληθεί τεράστια κοινωνική ζημιά και ανθρώπινος πόνος. Και επιπλέον, με ορατό κίνδυνο μια «λύση-πακέτο» στο Κυπριακό σε μια κοινωνία σε απόγνωση. Η παθητική στάση στην πράξη αποκλείει την επίσπευση της διαδικασίας (προείσπραξη ή προπώληση)  και θεωρεί καλύτερο το κόστος αναμονής που συσσωρεύεται σε πτωχεύσεις εταιρειών, ανεργία, απώλεια περιουσιών, ανθρώπινο πόνο και φυσικά, την ταφόπλακα να επικρέμεται στο Κυπριακό.    

Κώστας Μαυρίδης  -  mavrides@ucy.ac.cy 

Επιλογές και αποφάσεις στην ώρα τους

Για χρόνια αρκετοί επιμέναμε σε συγκεκριμένες κινήσεις περί οικονομίας που έπρεπε να υιοθετηθούν στην ώρα τους π.χ. στον τραπεζικό τομέα και ειδικότερα την Λαϊκή Τράπεζα, το δημόσιο, την φοροδιαφυγή, την διαπλοκή κ.ά. Προσθέτουμε ότι, μεταξύ άλλων, η λήψη αποτελεσματικών μέτρων, επιδρά καθοριστικά στις προσδοκίες των εμπορευομένων, πράγμα που πολλαπλασιάζει την αποτελεσματικότητα του μέτρου καθεαυτό. Καθυστερημένα μέτρα είναι ανεπαρκή με αποτέλεσμα να διογκώνονται τα προβλήματα λόγω της καταρρέουσας οικονομίας. Επιπλέον,  ορισμένες φορές καταλήγουν μέρος του προβλήματος περιπλέκοντας περισσότερο την κατάσταση όπως συνέβηκε με την συνεχιζόμενη εφαρμογή αυστηρών περιοριστικών μέτρων στο τραπεζικό σύστημα εντός Κύπρου ως σήμερα, με κίνδυνο η τυχόν άρση τους να προκαλέσει μαζική εκροή καταθέσεων. Τι προκαλεί τέτοιες συμπεριφορές; Λανθασμένη πολιτική, μειωμένη επιστημονική γνώση, αγκύλωση σε θεωρίες με μηδαμινή πρακτική αξία;     

Το θέμα των επιτοκίων είναι ενδεικτικό. Εδώ και καιρό επιμέναμε -αρχικά εντελώς μόνοι- για μήνες ότι επιβάλλεται παρέμβαση για μείωση των δανειστικών επιτοκίων όπως υποδεικνύει και  η συσσωρευμένη επιστημονική τεκμηρίωση. Στην πραγματικότητα, η γενικότερη κατάσταση επέβαλλε εξαρχής  ενεργότερη παρέμβαση της πολιτείας για ρύθμιση καίριων ζητημάτων και χρήση ανάλογων εργαλείων (π.χ. εξώδικος φορέας ρύθμισης τραπεζικών διαφορών που υποβλήθηκε πριν δέκα χρόνια). Εντούτοις, η ρύθμιση δανείων αφέθηκε στην μεγαλοθυμία των τραπεζών, η μείωση των δανειστικών επιτοκίων αφέθηκε στην ελεύθερη αγορά, αλλά η μείωση των καταθετικών έγινε με παρέμβαση της πολιτείας. Υπάρχουν και άλλες τέτοιες εισηγήσεις στο προσκήνιο πριν είναι αργά π.χ. υιοθέτηση μέτρων για την δυνατότητα των δανειζομένων να προπληρώνουν μέρος του δανείου τους με σοβαρό κίνητρο όπως τη διαγραφή τόκων ή μέρους ποσού του δανείου, χωρίς καταχρηστικές χρεώσεις. Πάντως, είναι περίεργο που μια συγκεκριμένη θεωρητική σχολή σκέψης, έχει επικρατήσει ακόμη και στα ΜΜΕ σαν η μοναδική αντίληψη της επιστήμης για το σήμερα! 

Απέναντι στις θεωρίες, η πραγματικότητα είναι αδυσώπητη και η αποκάλυψη ζήτημα χρόνου. Η εξωπραγματική αισιοδοξία και ωραιοποίηση της κατάστασης από διάφορους (ακόμη και φορείς επιχειρήσεων) με την απαίτηση να «σιωπήσουν» διαφορετικές φωνές, έχει σήμερα εξατμιστεί γιατί στο τέλος αναπόφευκτα επικρατεί ο ρεαλισμός της οικονομίας. 

Η διάρκεια, το εύρος και βάθος της κρίσης θα εξαρτηθούν και από τις  επιλογές και τρόπους αντιμετώπισής της και πρέπει να εκτιμήσουμε ρεαλιστικά την κατάσταση που δεν ανατρέπεται  σε μερικούς μήνες. Αυτό έπρεπε να ήταν ήδη μέρος κάθε τεκμηριωμένης επιστημονικής άποψης (υπέρ ή εναντίον εισηγήσεων) μαζί με άλλα για να συνεκτιμηθούν από την κοινωνία. Τέτοιες καθοριστικές αποφάσεις δεν λαμβάνονται από μια μικρή ομάδα διορισμένων συμβούλων ή προ-επιλεγμένων που έχουν την ίδια αντίληψη πραγμάτων και ανήκουν στην ίδια πολιτική γραμμή (έστω και αν δεν το δηλώνουν). Αν για τα επιτόκια, τις τράπεζες και άλλα καθυστερήσαμε, υπάρχει το κορυφαίο ακόμη, που είναι το φυσικό αέριο, η διαχείριση των εσόδων αλλά και το θέμα της μεταφοράς του σε σχέση με τις τουρκικές αξιώσεις. Δεδομένης της προηγούμενης ιστορίας του καθενός, δημιουργούνται  εύλογες ανησυχίες που ενδυναμώνονται και από τον παραμερισμό προσώπων που στήριζαν την επίσπευση κάθε διαδικασίας χωρίς διασύνδεση με τις τουρκικές αξιώσεις. Φυσικά, η Τουρκία έχει κάθε λόγο να προβεί σε κινήσεις για να ακυρώσει τη μεγάλη προοπτική που δημιουργεί το φυσικό αέριο για την Κύπρο. Δεν μπορεί κανείς να είναι βέβαιος για εκτιμήσεις γύρω από την αξία ή την ποσότητα (άλλωστε, τα δύο αλληλοσυνδέονται), αν και τα ποιοτικά στοιχεία επιτρέπουν αισιοδοξία με προϋπόθεση κατάλληλους πολιτικούς χειρισμούς! Αλλά είναι προκλητική η επιμονή των «γνωστών» υπόπτων που από το 2004, όταν πρωτοστατήσαμε στην αποκάλυψη της συνομωσίας γύρω από τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων, θεωρούσαν τα περί φυσικού αερίου … αέρα κουπανιστό και μέχρι σήμερα εκμηδενίζουν κάθε προοπτική.  

Αν έρθουν κάποιοι μετά από χρόνια για να αναγνωρίσουν ότι και πάλι έσφαλλαν, δυστυχώς η Κύπρος θα έχει ήδη υποστεί τις συνέπειες μη αναστρέψιμων χειρισμών.  

Κώστας Μαυρίδης  -  mavrides@ucy.ac.cy 

Η αυτοκτονία μέσω της «Επιτροπής» αποζημιώσεων

Από το 2010, αρκετές παρεμβάσεις μου προς αρμόδιους φορείς (πέραν ενεργειών άλλων) σε εμπιστευτικό επίπεδο πρώτα και δημόσια αργότερα για την αναγκαιότητα αντίδρασης στις αποφάσεις της «Επιτροπής» της Τουρκίας στα κατεχόμενα (με αποφάσεις Διεθνών Δικαστηρίων το ψευδοκράτος αποτελεί προέκταση της Τουρκίας), δεν έφεραν αποτέλεσμα. Δυστυχώς, στον κατήφορο προς την συντριβή που έκτοτε αγωνιωδώς περιγράφαμε, συνέβαλαν πολλά.   

Πλέον αρμόδιος για περιφρούρηση του δημοσίου συμφέροντος και της έννομης τάξης από ενέργειες της «Επιτροπής» είναι η Γενική Εισαγγελεία, η οποία κλήθηκε πολλές φορές να καθορίσει την «Επιτροπή» και τις αποφάσεις της παράνομες, διαφορετικά αποτελεί νομιμοποίηση δικαστικής  διαδικασίας που έστησε η Τουρκία στην επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας για απονομή … δικαιοσύνης μέσω νομιμοποίησης της κατοχής. Ούτε η ανάγκη προστασίας του δημοσίου συμφέροντος λόγω της έκρυθμης κατάστασης από την συνεχιζόμενη κατοχή στάθηκε ικανό να πείσει την Γεν Εισαγγελεία. Άλλα πρόσωπα στη θέση τους θα υιοθετούσαν εντελώς διαφορετική στάση αυτεπάγγελτα και χωρίς υποδείξεις ή παροτρύνσεις οποιουδήποτε.

Συγκεκριμένα, με δήλωση/γνωμάτευση (9/7/2012) ο Γεν.  Εισαγγελέας επικαλέστηκε την προστασία του  δημόσιου συμφέροντος για να αγοράσει η Κυβέρνηση Τ/κ γη στις ελεύθερες περιοχές που αποδόθηκε (υποτίθεται) από την «Επιτροπή» στον Τύμβιο, στον οποίο και πληρώσαμε 13 εκ. ευρώ. Βάσει εκείνης της γνωμάτευσης, η προηγούμενη Κυβέρνηση αποφάσισε μερικούς μήνες πριν τη λήξη της θητείας της να αναγνωρίσει την συμφωνία Τύμβιου- «Επιτροπής» για ανταλλαγή κατεχόμενης Ε/κ γης με Τ/κ στις ελεύθερες περιοχές. Στη νομική αιτιολόγηση προβλήθηκαν ως λόγοι δημοσίου συμφέροντος ότι (α) η περιουσία άξιζε €21 εκατ ενώ πληρώθηκαν €13 και ότι (β) στην Τ/κ γη είχαν κτιστεί υποστατικά. Αν αυτό υπερέχει έναντι της διαφύλαξης της συνταγματικής νομιμότητας, κυριαρχίας και της προστασίας χιλιάδων Ε/κ ιδιοκτητών κατεχόμενης γης που πλήττονται από τις ενέργειες της «Επιτροπής», καθένας μπορεί να το αξιολογήσει. Η δε πολιτική αιτιολόγηση ήταν ότι «η συμφωνία Τύμβιου-«Επιτροπής» καταχωρήθηκε στο ΕΔΑΔ όπου κινδυνεύαμε με τιμωρία από την εξυπουργών Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης». Παρά την πληθώρα νομικού οπλοστασίου, κρίθηκε σωστό να αυτοκτονήσουμε επειδή ήταν πιθανόν να τιμωρηθούμε… Η λογική αποφυγής ενός αρνητικού πιθανού ενδεχομένου, με αυτo-αποκεφαλισμό είναι πολιτική βέβαιης συντριβής.      

Ευθύς μετά από εκείνη την γνωμάτευση, γράφαμε ότι «μια  αναγνώριση της συμφωνίας Τύμβιου-«Επιτροπής» [θα έχει] βέβαιη συνέπεια την αύξηση τέτοιων συμφωνιών «ιδιωτικών» ανταλλαγών και με παράλληλη προβολή από την Τουρκία πλέον πως το περιουσιακό στο κυπριακό έτσι θα λυθεί βασικά», όπως προωθείται στα κατεχόμενα σήμερα. Εν ολίγοις, ο τεράστιος ογκόλιθος για να αφαιρέσει η Τουρκία νόμιμα Ε/κ κατεχόμενες ιδιοκτησίες, βρήκε διέξοδο με συνδρομή του κυπριακού κράτους. Τι θα γινόταν αν η τρύπα που άνοιξε το ΕΔΑΔ (στην υπόθεση Δημόπουλος - 2010) και έφερε στο προσκήνιο την «Επιτροπή», οριζόταν ως καθόλα παράνομη διαδικασία όπως με αγωνιώδεις εκκλήσεις τεκμηριώναμε; Αν υπάρχει αρμόδιος που θεωρεί ότι η παρούσα κατάσταση είναι προτιμότερη, ας το τεκμηριώσει προσδιορίζοντας και το αποτέλεσμα του κατήφορου. Χωρίς  αμφισβήτηση της νομιμότητας της «Επιτροπής», ανατρέπεται η μέχρι τώρα παράνομη παρουσία της Τουρκίας. Υπάρχουν θέματα που δεν μπορεί να εκτεθούν δημόσια αλλά επαναλαμβάνω πως «αυτή την ανατροπή θα την βρούμε εις βάρος μας στο πολλαπλάσιο στο μέλλον» ενώπιον άλλης νομικής διαδικασίας και εν τέλει στο περιεχόμενο της λύσης.

Τις προάλλες, στο συνέδριο των αποδήμων ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναφέρθηκε σε «λεγόμενη Επιτροπή αποζημιώσεων», που εξυπακούει πως είναι παράνομη. Δήλωσε επίσης ότι ο χρόνος εργάζεται εναντίον Ε/κ και Τ/κ. Το συμμεριζόμαστε και απαιτείται αντίδραση στην πράξη. Χειρότερο από την επιλογή της αυτοκτονίας μέσω της «Επιτροπής» δεν υπάρχει. Η δυσκολία αποτελεσματικής αντιμετώπισης της κατάστασης (που δυσχεραίνεται αφάνταστα λόγω της κρίσης) και η αδυναμία εξεύρεσης αποδεκτής λύσης, δεν αποτελούν άλλοθι για την νομιμοποίηση της κατοχής που δίνει ουσιαστικό περιεχόμενο στη διζωνική αλά Τούρκα.

Κώστας Μαυρίδης  - mavrides@ucy.ac.cy